Monumenten in Nederland. Noord-Holland

Ankeveen
(gemeente Wijdemeren)

Langgerekt ontginningsdorp, ontstaan in de 12de eeuw als cope-ontginning. De ontginningsas wordt gevormd door het Stichts-Hollands End. Door natte vervening ontstond vanaf circa 1450 het nabije plassengebied. Na de Tweede Wereldoorlog is het dorp enigszins uitgebreid bij de R.K. kerk.

De Herv. kerk (Stichts End 57), een zaalkerk met aangebouwde consistorie, kwam in 1911-'12 tot stand naar een ontwerp met rationalistische details van J. van Dillewijn. In de overhoekse dakruiter hangt een door de Gebr. Van Bergen gegoten klok (1938).

De voorm. Geref. kerk (Hollands End 24) is een gepleisterde eenbeukige kapel uit 1894 met geblokte omlijsting en rondboogvensters (sinds 1966 buiten gebruik).

De R.K. St.-Martinuskerk (Stichts End 21-23) is een driebeukige basilicale kruiskerk met een pastorie en een terzijde geplaatste robuuste toren met hoog tentdak. Deze traditionalistische kerk verrees in 1927-'28 naar ontwerp van Th. van Elsberg en verving een schuurkerk uit 1758. Het interieur uit

Ankeveen, R.K. St.-Martinuskerk

1928 bevat ook nog enkele 19de-eeuwse neogotische beelden. In de pastorietuin ligt een gebeeldhouwde wapensteen afkomstig van gesloopte armenwoningen (tweede kwart 18de eeuw).

Het voorm. rechthuis (Stichts End 1) is een 18de-eeuws dwars pand met souterrain, bel-etage en een entree met hoge trap.

De openbare lagere Lindeschool (Aernout Voetlaan 11-13), een gepleisterde school met dwars aangebouwde onderwijzerswoning, dateert uit circa 1915.

Woonhuizen. De dorpsbebouwing bestaat voornamelijk uit wit gepleisterde dwarse eenlaagspanden, veelal met kelder en opkamer, en gedekt met riet. Enkele hebben nog een 17de-eeuwse oorsprong, maar de meeste dateren uit de 18de eeuw, bijvoorbeeld de schilderachtige huisjes Hollands End 5, 9 en 13. Bij Stichts End 4 ligt het linkerdeel naar achteren, waardoor een galerij met houten overdekking is gecreëerd (19de eeuw). Het in de kern mogelijk 18de-eeuwse huis Hollands End 2 heeft rond 1865 een eclectische voorgevel gekregen. In 1888 gebouwd zijn de eenvoudige arbeiderswoningen Stichts End 36-38 en 46-48. Uit die tijd dateert ook het blokvormige herenhuis Hollands End 8 (circa 1890).

De theekoepel bij Hollands End 6 is een vroeg-19de-eeuws gepleisterd bouwwerk met rieten tentdak en bewerkte daklijst.

Boerderijen. De in oorsprong 17de- of 18de-eeuwse boerderij Stichts End 20 heeft een gepleisterd dwars voorhuis met opkamer. Met riet gedekt is de krukhuisboerderij Stichts End 63 met links een oudere uitbouw van een kelder en opkamer. In de 19de eeuw is de woonruimte rechts aangebouwd en rond 1915 heeft het middengedeelte een winkelpui gekregen. Uit circa 1850 dateren de langhuisboerderij Hollands End 14, de dwarshuisboerderij Zoddestein (Hollands End 97) en Hollands End 47. Ten oosten van Ankeveen ligt de boerderij Cannenburgerweg 11 (18de eeuw), bestaande uit een langgerekt, wit gepleisterd, dwars huis.

De Kooibrug over een afwateringssloot (bij Hollands End 101) is een geklinknagelde ijzeren ophaalbrug, ver-

[p. 221]

vaardigd in 1883 door de firma D.A. Schretlen & Co. te Leiden.

De poldermolen ‘Hollandia’ (Loodijk 30), een met riet gedekte achtkantige grondzeiler uit circa 1640, bemaalde de Hollands-Ankeveensepolder.

Berg en Vaart (Cannenburgerweg 17). Deze buitenplaats ten zuidoosten van Ankeveen werd in 1779-'82 ingericht door de Amsterdamse wijnhandelaar P.J. Eyma. Het L-vormige tweelaagse huis met blokvormig omlijste ingang is mogelijk ontworpen door Jan Luyten. Het interieur met Lodewijk XVI-details bevat stucplafonds (circa 1800) en een smalle grenen slinger- of wenteltrap met lambriseringen (1782).

Het park heeft een laat-18de-eeuwse landschappelijke aanleg met zichtas. In de formeel aangelegde voortuin staat een kelkvormige kunststenen vaas op sokkel (begin 20ste eeuw). Uit de late 18de eeuw dateren het koetshuis (Cannenburgerweg 19), met geblokte pilasters en omlijste inrijdeuren, en twee tegen elkaar geplaatste bakstenen koude bakken. Vlakbij staat het wit gepleisterd eclectisch herenhuis Cannenburgerweg 13 (circa 1875) met geblokte hoekpilasters.

Het voorm. logement Cannenburgerweg 1-3, gelegen ten oosten van Ankeveen, is een fors tweelaags pand uit circa 1860. Rond 1910 is het voorzien van een hoekingang, pui en erker.