Monumenten in Nederland. Noord-Holland

Andijk

Dorp, ontstaan aan de noordrand van de 13de-eeuwse Westfriese Omringdijk. De overwegend uit stolpboerderijen bestaande bebouwing ‘Aan de dijk’ (Andijk) was in eerste instantie gegroepeerd in buurtjes (Kerkbuurt, 't Buurtje, Noorddijk en Oosterdijk). Bij de Molenhoek werd in 1863 een gemaal gebouwd, waarna men overging van veeteelt op zaadteelt en grove tuinbouw (waaronder de aardappelsoort Andijker muizen). Na de stormvloed van 1916 werd de dijk verhoogd en verlegde men de weg naar de

Andijk, Geref. kerk

dijkvoet op de gedempte dijkgracht. Veel bebouwing verdween of werd naar achteren ‘gerold’. Buitendijks bij het gemaal kwam in 1926-'27 de proefpolder Andijk tot stand (nu een bungalowpark). In 1945 werd de Dijkgraaf Grootweg geopend en landinwaarts - bij de kruising met het Kleingouw - ontstond een nieuwe dorpskern. Aan de noordoostzijde is in 1981 een waterwinstation van de P.W.N. ingericht.

De Geref. kerk (Middenweg 4) is een forse en langgerekte zaalkerk met hoog zadeldak, driezijdig gesloten aanbouwen, een ingangsportaal en een toren van vier verjongende geledingen met naaldspits. Deze imposante in expressionistische stijl uitgevoerde ‘gereformeerde kathedraal’ kwam in 1929-'30 tot stand naar ontwerp van E. Reitsma.

Onder de baksteenbekleding bevindt zich een betonskeletconstructie. Het interieur met parabolisch houten gewelf is voorzien van een galerij en strokenvensters. Uit de bouwtijd dateren de preekstoel, het orgel en de in een halve cirkel opgestelde kerkbanken. Bij de kerk horen een pastorie, een kosterwoning en een zalencentrum.

Overige kerken. De voorm. (Herv.) Buurtjeskerk van de Kerkbuurt (Dijkweg 343) werd in 1667 gebouwd en in 1791 vergroot. Deze in 1844 herstelde eenbeukige kerk met houten geveltoren is gerestaureerd in 2003. De voorm. Geref. kerk (Dijk-

[p. 220]

weg 168) is een zaalkerk uit 1862-'63 naar plannen van P. Kooiman. De kerk kreeg in 1892 een galerij en in 1905 een uitbreiding (oostzijde) en een nieuwe gevel. Toen werd ook de pastorie (Dijkweg 167) vernieuwd. Het zaalgebouw van de voorm. (Herv.) Oosterkerk van Andijk-Oost (Kerkepad 7) heeft een half-ingebouwde toren van drie geledingen met achtzijdige spits. Deze kerk kwam in 1872 tot stand naar een ontwerp met eclectische details van A. Stoutjesdijk. Vanaf 1980 is het enige tijd een Baptistenkerk geweest. Uit 1928 dateert de Herv. kerk van Andijk-Midden (Middenweg 48), een kruiskerk met dakruiter en een ingangsportaal in een binnenhoek.

De Chr. lagere Mr. A.W.F. Idenburgschool (Dijkweg 30) is een drieklassige school uit 1929 met zakelijkexpressionistische elementen.

Het raadhuis (Middenweg 73) is een tweelaags pand met vrijstaande klokkentoren, gebouwd in 1961 naar een ontwerp (1955) van J. en L. de Jonge en later fors uitgebreid.

Woonhuizen. Een mogelijk 17de-eeuwse kern heeft het gepleisterde diepe huis Oosterdijk 26 met schoudergevel. Rond 1900 gebouwd zijn het dubbele huis Dijkweg 170-171 - opvallend zijn de ruitvormige cementpannen op het dak - en de eenlaagse visserswoningen Buurtje 21-24. Een opvallend groot verdiepingsvenster heeft Dijkweg 299 (circa 1910). De houten woonkeet Dijkweg 11 werd rond 1928 gebouwd ten behoeve van de aanleg van de proefpolder.

Boerderijen. De vroeg-19de-eeuwse stolpboerderij Dijkweg 296 heeft gepleisterde gevels en een asymmetrisch geplaatst houten voorschot. De stolpboerderij Dijkweg 43 stamt uit 1804 en is verbouwd rond 1896 en rond 1915 (erker). Een rijk versierde dakerker heeft de stolpboerderij Bangert 28 uit 1894. Aan de achterzijde heeft men in 1919 een tweede vierkant opgetrokken. Expressionistische elementen vertoont het woonhuis van de boerderij Middenweg 50 (circa 1930).

Het gemaal ‘Het Grootslag I’ (Dijkweg 318), gelegen aan het noordelijke uiteinde van de Molensloot ter bemaling van de Polder Het Grootslag, is een fors neoclassicistisch gebouw uit 1863 met rondboogvensters. Verbouwingen volgden in 1871 en 1882. In 1974 is het oude gemaal vervangen door een nieuw gemaal (Dijkweg 312).