Monumenten in Nederland. Noord-Holland

Amsterdam-Buitenveldert
(gemeente Amsterdam)

Stadsdeel van Amsterdam, ontstaan nadat in 1921 de gemeentegrens van Amsterdam in zuidelijke richting naar de Kalfjeslaan was verlegd ten koste van het grondgebied van Nieuwer-Amstel (Amstelveen). Het gebied maakte deel uit van het in 1934 vastgestelde Algemeen Uitbreidings Plan, evenals het tot Amstelveen behorende Amsterdamse Bos. De planontwikkeling vond uiteindelijk in 1955-'60 plaats en in 1958 werd de eerste paal geslagen van deze orthogonaal opgezette wijk. Alleen aan de oostzijde is nog iets van de pre-stedelijke bebouwing herkenbaar. Aan de Amsterdamse Zuidas, langs de A10, ontwikkelt zich een concentratie aan kantoorgebouwen.

De R.K. St.-Augustinuskerk (Kalfjeslaan 400) [362] is een grote eenbeukige kerk met recht gesloten koor, ranke toren (zuidoostzijde) en een opvallend groot roosvenster in de westgevel. Deze traditionalistische kerk werd in 1934-'35 gebouwd naar ontwerp van J.M. Hardeveld en L. van der Bijl ter vervanging van een kerk uit 1902. De kerk bevat een monumentaal hoofdaltaar met ciborium (1935, J.E. en L. Brom).

Naoorlogse kerken. Een uitwaaierende plattegrond en een ranke stalen klokkenmast kenmerken de moderne (Geref.) Pelgrimskerk (Van Boshuizenstraat 560; 1962-'63, A. Rothuizen en P.J. 't Hooft). De (Herv.) Pinksterkerk (Van Boshuizenstraat 652; 1963-'64, M.F. Duintjer), een moderne kerk met vergaderzaal, is sinds 1975 in gebruik bij de Pinkstergemeente. Vergelijkbaar in hoofdvorm is de R.K. De

[p. 207]

Goede Herderkerk (Van Boshuizenstraat 420-422; 1966-'68, A.F. Brenninkmeijer). Deze kerk heeft gebrandschilderde ramen van J. en A. Min. In antroposofische stijl ontworpen is de Andrieskerk van de Christengemeenschap (A.J. Ernststraat 869; 1971, H.W.M. Hupkes).

Het gebouw van de Vrije Gemeente (Van der Boechorststraat 26), nu Joods Cultureel Centrum, is een functionalistisch pand met een hoge hal, een grote en een kleine zaal. Het ontwerp van G.Th. Rietveld is in 1967-'68 uitgevoerd door J. van Tricht.

Het Lyceum Buitenveldert (De Cuserstraat 3), een kam-vormig en overwegend drielaags functionalistisch pand met betonskelet en hogere trappartij met observatorium, is in 1959-'63 gebouwd naar ontwerp van M.F. Duintjer.

Vrije Universiteit (De Boelelaan 1105 e.o.) [363]. Van dit universiteitscomplex is het eerste laboratorium tot stand gekomen in 1965-'68 (H.T. Zwiers). Tegelijkertijd begon de bouw van het (Chr.) Academisch ziekenhuis (De Boelelaan 1117) naar plannen van Joh.H. Groenewegen en A. Rothuizen. Het zestien verdiepingen tellende hoofdgebouw werd kort daarop opgetrokken naar plannen van de Architectengroep '69 (Chr. Nielsen en J.H.Chr. Spruit). De lagere bouwdelen bevatten de aula van de universiteit.

Woonhuizen. Tot de interessantste woonbebouwing behoren de rond 1965 aan de Van Boshuizenstraat gebouwde zevenlaagse flats - genoemd naar architecten - en de vierlaagse galerijflats aan de Loevestein e.o. De drive-in-woningen Van Nijenrodeweg 875-893 zijn in 1964 gebouwd naar ontwerp van P. Zanstra. Van de hand van G.Th. Rietveld is de voor A. Schenkkan gebouwde vrijstaande kubistische villa Weldam 10 (1960-'64).

Kantoren. Het functionalistische kantoorgebouw voor de Turmac Tabacco Company (Drentestraat 21) is in 1964-'66 gebouwd naar ontwerp van H. Salomonson (tuinontwerp mevr. M. Ruys). Zeer opvallend is het door V-vormige kolommen gedragen ‘schoenvormige’ hoofdkantoor van de I.N.G.-groep (Amstelveenseweg 500), gebouwd in 1998-2002 naar plannen van R.E. Meyer en J.W. van Schooten met tien verdiepingen en in de ‘neus’ een auditorium.

Stations. Ten behoeve van de zuidtak van de Schiphollijn zijn in 1978 twee stations gebouwd, beide tevens bestemd voor de C.V.B.-sneltram. Het station Zuid W.T.C. (Beethovenstraat ong.) uit 1978 is ontworpen door B.A.J. Spängberg en K. van der Gaast. Het station R.A.I. (Europaboulevard) [364] is in 1981 opgezet als kopstation en in 1992 verbouwd naar plannen van R.M.J.A. Steenhuis bij het doortrekken van de lijn richting Duivendrecht.

Parken. Het dwars door Buitenveldert aangelegde Gijsbrecht van Aemstelpark (Van Nijenrodeweg ong.) is een belangrijk voorbeeld van modernistische parkarchitectuur. Centraal ligt een omgracht gedeelte (Enzerinck) met groene kamers. Het ontwerp van W.C.J. Boer is na het winnen van een prijsvraag in 1959 uitgevoerd en heeft een trappartij en banken naar plannen van A. van Eyck. Het Amstelpark (Europaboulevard ong.), ontworpen in 1970 door E. Mos ten behoeve van de ‘Floriade '72’, bevat een kleinspoorbaan en een door N. Oyevaar ontworpen ‘Glazen Huis’.

Poldermolen ‘De Riekermolen’ (De Borcht 10) [365], gelegen aan de oostzijde van Buitenveldert, is een met riet gedekte achtkantige grondzeiler uit 1636, die vanwege de vergroting van het Nieuwe Meer bij Sloten in 1961 naar de huidige plek is overgebracht. Voor de molen staat een bronzen beeld van Rembrandt als tekenaar.

Amsterdam-Buitenveldert, Poldermolen De Riekermolen

Amstelrust (Amsteldijk 319) [366], gelegen nabij de Rozenoordbrug aan de Amstel, is een nagenoeg vierkant buitenhuis met omlopend schilddak en hoekschoorstenen. Het werd rond 1740 gebouwd en vervolgens verbouwd in 1830 en gerestaureerd omstreeks 1930. Het rijke smeedijzeren toegangshek stamt uit dezelfde tijd.