Monumenten in Nederland. Zuid-Holland

Zwartewaal
(gemeente Brielle)

Dijkdorp, ontstaan na de bedijking van de Polder Zwartewaal (circa 1180). Een kreekmond aan de oostzijde buitendijks werd ingericht als vissershaven. De kreekrest de Holle Mare fungeerde als spui. Op een kleiheuvel binnendijks verrees de kerk. Met de afdamming van de Brielse Maas in 1952 verdween de visserij en heeft men de haven veranderd in een jachthaven.

Zwartewaal, Herv. kerk (1989)

De Herv. kerk (Schoolstraat 5), oorspronkelijk gewijd aan St. Martinus, is een eenbeukige kerk met vijfzijdig gesloten koor. Het begin 15de eeuw gebouwde schip kreeg rond 1540 een hoger laat-gotisch koor. De in 1597 opgerichte geveltoren bevat een door Pieter Bakker gegoten klok (1770). Tot de inventaris van deze in 1939-'46 en 1992-'93 gerestaureerde kerk behoren een preekstoel (tweede helft 17de eeuw) en een door Bakker & Timmenga gebouwd orgel (1902).

Het voorm. raadhuis (Henry Fordstraat 2) is een tweelaags diep pand uit circa 1870 met een omlijste ingang en wenkbrauwen boven de vensters.

De voorm. openbare lagere school (Schoolstraat 1) werd rond 1910 gebouwd als een tweeklassige middengangschool.

Woonhuizen. Voorbeelden van eenvoudige 19de-eeuwse diepe huizen met

[p. 551]

Zwartewaal, Zeilmakerij (1988)

puntgevel zijn Dorpsstraat 59-65 en Noordeinde 32. Rond 1875 gebouwd met eclectische details zijn het brede huis Dorpsstraat 1-3, dat bekend staat als ‘koffiehuis De Zon’, en het met wenkbrauwen uitgevoerde huis Dorpsstraat 9. Expressionistische details vertoont 't Zonnehuis (Henry Fordstraat 36) uit circa 1920.

De boerderij Wouddijk 12 heeft een mogelijk 18de-eeuws laag woongedeelte met puntgevel. De dwarsdeelstal is opgetrokken met gepotdekselde houten delen.

De voorm. zeilmakerij (Bernissedijk 24) is een tweelaags gebouw met afluiving, gebouwd in de tweede helft van de 18de eeuw en later aan beide zijden uitgebreid met gepleisterde woonhuizen.