Monumenten in Nederland. Zuid-Holland

Voorhout

Dorp, ontstaan in de 10de eeuw aan de rand van een strandwal. Langs de voormalige heerweg (Herenstraat) kwam een wegdorp tot ontwikkeling tussen de wat hoger gelegen kerk en de brug over de 17de-eeuwse Haarlemmertrekvaart. Aan de oostzijde van Voorhout werd in 1843 de spoorlijn Haarlem-Leiden aangelegd. Op de verdichting en uitbreiding van de bebouwing aan weerszijden van de Herenstraat volgde na de Tweede Wereldoorlog de bouw van nieuwe woonwijken aan de noord- en zuidzijde.

De Herv. kerk (Herenstraat 51), oorspronkelijk gewijd aan St. Bartholomeus, is het restant van de middeleeuwse parochiekerk en bestaat uit het van oorsprong 14de-eeuwse koor, twee kleine 16de-eeuwse transeptarmen en een dakruiter. Deze bouwdelen doorstonden de verwoesting van de kerk in 1573. Het schip en de toren werden pas in 1768 hersteld. In 1809 verdeelde men de kerk in een oostelijk (protestants) deel en een

[p. 519]

Voorhout, Herv. kerk en R.K. St.-Bartholomeuskerk

westelijk (rooms-katholiek) deel. De toren en het schip maakten in 1882 plaats voor de huidige R.K. St. Bartholomeuskerk. De oude met tufsteen beklede koorpartij werd in 1913-'14 hersteld en vergroot met een driezijdige bakstenen koorsluiting. Tot de inventaris behoort een midden-17de-eeuwse preekstoel. Op het kerkhof staat een baarhuisje uit circa 1880.

De R.K. St.-Bartholomeuskerk (Herenstraat 49), een neogotische pseudo-basilicale kerk met driezijdig gesloten koor en een slanke toren met naaldspits, werd in 1882 gebouwd naar ontwerp van E.J. Margry. De kerk is gerestaureerd in 1953, de toren in 1986. Het interieur, met een beschilderde, ziende houten kap over het middenschip, bevat altaren van atelier Margry. Uit 1930 dateert de pastorie (bij Herenstraat 49).

Scholen. De Chr. lagere school (Jacoba van Beierenweg 130) is een tweeklassig schoolgebouw uit 1921 met bijbehorende onderwijzerswoning. De voorm. R.K. jongensschool St.-Antonius (Ter Haar Romenijstraat 1), een langgerekt expressionistisch schoolgebouw, dateert uit 1934.

De brandweerkazerne met woonhuis (Boerhaavestraat 52), gebouwd in 1925, is een zakelijk-expressionistisch hoekpand voorzien van een karakteristieke slangentoren met zadeldak.

Het Boerhaavehuis (Kerkweg 11) is een deels in hout uitgevoerd herenhuis met links een lagere dwarsvleugel. Het in de 17de eeuw als Herv. pastorie gebouwde huis werd verbouwd in 1768 en hersteld en uitgebreid in 1908. Herman Boerhaave, bekend als hoogleraar medicijnen en botanie aan de universiteit van Leiden, werd hier in 1668 geboren. Tegenwoordig is het huis als oudheidkamer in gebruik. De tuin is in 1994 naar 17de-eeuws geometrisch voorbeeld gereconstrueerd. Voor de beplanting is gebruik gemaakt van soorten genoemd in de ‘Index Alter’ van Boerhaave.

Kwekerswoningen met bollenschuren. Een vroeg voorbeeld van een woonhuis met bollenschuur is J. van Beierenweg 144 uit 1884. Het in 1902 door de firma C. Colijn & Zn. gebouwde kwekerijcomplex J. van Beierenweg 75-77 bestaat uit een bollenschuur (1924 uitgebreid) geflankeerd door twee huizen met rijk gedecoreerde

Voorhout, Boerhaavehuis

voorgevels. C. Colijn stichtte het bloembollenbedrijf in 1894 in een pand aan de overzijde van de weg. Andere karakteristieke voorbeelden zijn kwekerij Bloemoord (J. van Beierenweg 49-51) van de firma Th.P. van der Hulst (1910) en het pand Engelselaan 16 (1913). De bollenschuur bij J. van Beierenweg 120 heeft een plat dak. Zo ook de uit 1928 daterende tweelaags bollenschuur J. van Beierenweg 93 van de firma C. van der Vlugt en wat verder ten noorden van Voorhout de in 1925 voor P. van Reisen gebouwde bollenschuur Loosterweg 8 met aangebouwd kantoor en opslagruimte.

Boerderijen. Uit 1632 dateert de boerderij Klein Bouwlust (J. van Beierenweg 126) met topgevel, kelder en opkamer, en een aangebouwd zomerhuis. In oorsprong eveneens 17de-eeuws is de boerderij Rijnoord (Van der Bergh van Heemstedeweg 1). Naast het woongedeelte met kelder en opkamer staat een met riet gedekt rond karnhuis uit 1851. De 18de-eeuwse boerderijen J. van Beierenweg 102 en 136 hebben een topgevel en een terzijde geplaatst zomerhuis. Interessant zijn verder de L-vormige

[p. 520]

Voorhout, Kwekerijcomplex Jacoba van Beierenweg 75-77 (1994)

boerderij Herenstraat 2a (1870) en de boerderijen Klein Boekhorst (Beukenrode 1; 1879) en Laag Teylingen (F. van Borselenlaan 2; 1895).

Aan de Haarlemmertrekvaart staat de uit 1783 daterende poldermolen ‘Hoop doet Leven’ (Elsgeesterlaan ong.), een grondzeiler met een ronde bakstenen romp, scheprad en een met riet gedekte kap. De molen is na 1997 vanuit Rijnsburg naar de huidige plaats overgebracht naar de polder Elsgeest.