Monumenten in Nederland. Zuid-Holland

Vlist

Langgerekt lintdorp zonder kerk, ontstaan in de 12de eeuw aan weerszijden van de bij Haastrecht in de Hollandse IJssel uitmondende veenstroom de Vlist, die tevens als ontginningsbasis diende. Vlist is samen met het zuidelijker gelegen gehucht Bonrepas een beschermd gezicht.

Het voorm. raadhuis (Oost-Vlisterdijk 36), nu café ‘Het Wapen van Vlist’, is in 1911 (stichtingssteen) gebouwd met een ingezwenkte lijstgevel.

Boerderijen. Tot de oudste boerderijen van Vlist behoren de 17de-eeuwse hallenhuisboerderijen Oost-Vlisterdijk 19 en West-Vlisterdijk 9 met afgeknotte puntgevels. Nog ouder is de boerderij Tot Hier an Toe (West-Vlisterdijk 64) uit 1597, waarvan het voorhuis een dwars uitgebouwde opkamer heeft. Een dergelijke uitbouw hebben ook de 17de-eeuwse, later wit gepleisterde, krukhuisboerderijen Oost-Vlisterdijk 5 (afgeknotte puntgeel) en West-Vlisterdijk 17-18, waar in de boogzwikken van de deurpartij het bouwjaar ‘1660’ en de letters ‘C.G.’ en ‘R.D.’ zijn aangebracht. Van hetzelfde type maar ongepleisterd zijn Oost-Vlisterdijk 26 en Oost-Vlisterdijk 21; de laatste heeft rode ontlastingsbogen en rechts een tweede uitbouw met driepasmotief en sierankers. Uit de 17de eeuw dateert ook de kopgevel met metseltekens van de krukhuisboerderij West-Vlisterdijk 15-16; de andere gevels zijn rond 1880 vernieuwd.

Omstreeks 1800 verrees de kleine hallenhuisboerderij West-Vlisterdijk 37 met wit gepleisterde voorgevel. Voorbeelden van 19de-eeuwse boerderijen zijn West-Vlisterdijk 32 (circa

[p. 514]

Vlist, Boerderij West-Vlisterdijk 43

1860, zomerhuis circa 1800), de Justinushoeve (West-Vlisterdijk 19; circa 1870) en West-Vlisterdijk 41 (circa 1880). Opvallende langgerekte serlianas in eclectische stijl hebben Oost-Vlisterdijk 18 (1877) en West-Vlisterdijk 43 (1879). De boerderijen Rust Roest (Bonrepas 21, circa 1890), Oost-Vlisterdijk 17 (circa 1899) - gelegen op een eiland - en Bonrepas 15 (circa 1900) zijn voorzien van bewerkte windveren met makelaars. Slechts enkele boerderijen hebben een dwars geplaatst woonhuis, zoals West-Vlisterdijk 46 (circa 1890). Tegen de boerderij West-Vlisterdijk 38-39 heeft men rond 1900 een ouderhuis aangebouwd.

Poldermolens. De Bonrepasmolen (bij Bonrepas 1) is een wipmolen met scheprad. De ondertoren is met riet gedekte, het bovenhuis met hout. Deze uit circa 1600 stammende molen bemaalt de Polder Bonrepas en Noord-Zevender. Vermoedelijk uit 1714 dateert de poldermolen De Bachtenaar (West-Vlisterdijk 64a; gemeente Bergambacht), die een deel van de polder Bergambacht bemaalt. Deze wipmolen met scheprad heeft een met riet gedekte ondertoren en een houten bovenhuis (gerestaureerd 1963).

De voorm. Koeneschans (Oost-Vlisterdijk ong.) werd rond 1629 aangelegd als onderdeel van de Oude Hollandse Waterlinie ter verdediging van de Slangeweg. Na de opheffing in 1815 verwerd ze tot een eiland in de Vlist.