Monumenten in Nederland. Zuid-Holland

Stad aan 't Haringvliet
(gemeente Middelharnis)

Klein voorstraatdorp, gesticht kort na de bedijking van de polder De Oude Stad (1527). Het zuidoostelijke deel hiervan overstroomde in 1530, waarna het als polder De Nieuwe Stad (1545) werd heringedijkt. Aan het einde van de Voorstraat kwam geen kerkring tot stand; de haven aan de andere zijde kreeg in 1621 een redoute. Na de Watersnoodramp van 1953 heeft men de spuikom gedempt en is de haven buitendijks gelegd.

De Herv. kerk (Nieuwstraat 27) is een eenbeukige kerk met driezijdig gesloten koor en een geveltoren met ingesnoerde spits. Deze laat-gotische kerk werd waarschijnlijk in 1534 gebouwd en in 1586 opgeknapt. Na een brand in 1898 stonden alleen nog de buitenmuren. Het herstel in 1899 werd gevolgd door de toevoeging van de toren

[p. 494]

Stad aan 't Haringvliet, Windmolen De Korenaar

in 1923 en een kerkrestauratie in 1925-'26, waarbij de venstertraceringen zijn hersteld.

Het voorm. raadhuis (Voorstraat 28-30) heeft een gepleisterde voorgevel en neoclassicistische wenkbrauwen boven de vensters. Het werd in 1845 gebouwd als onderwijzerswoning, met de achterliggende tweeklassige school en op de verdieping een raadzaal en de secretarie. Van 1880 tot 1966 diende het gebouw in zijn geheel als raadhuis.

Het voorm. brandspuithuisje (bij Voorstraat 25) is een eenvoudig klein gebouw uit 1928 met het opschrift ‘Motorspuit’.

Woonhuizen. Aan de Voorstraat staan nog enkele diepe huizen die in opzet uit de 17de eeuw dateren, zoals Voorstraat 34 (met sierankers) en Voorstraat 36. Hetzelfde geldt voor Voorstraat 9 en 11, die in de 19de eeuw een gepleisterde voorgevel kregen. Het later gepleisterde huis Voorstraat 19 stamt uit de 18de eeuw. Rond 1880 gebouwd zijn de gepleisterde neoclassicistische dokterswoning Molendijk 4 en het huis Achterdijk 65, dat een met verf geaccentueerde blokbepleistering heeft. De omstreeks 1870 opgetrokken gevel van Voorstraat 25 kreeg rond 1915 een gepleisterde lijst.

De redoute (Haven 4), oorspronkelijk een vierkant gebouw uit 1621 met schietgaten, werd in 1901 opgehoogd en verbouwd tot ‘polderkamer’.

Windmolen ‘De Korenaar’ (Molendijk 79) is een ronde grondzeiler met een met dakleer beklede kap. Deze in 1746 gebouwde korenmolen is in 1969-'71 gerestaureerd.

Boerderijen. In de omgeving van het dorp liggen verschillende waardevolle boerderijen. De in 1746 gebouwde langhuisboerderij Zeedijk 1 bestaat uit een woonhuis met puntgevel en een houten schuur onder één doorgaand dak, waarin met blauwe pannen het bouwjaar is ingelegd. Onder een afluiving bevindt zich de ouderkamer. De dwarsdeelboerderij Geerweg 6 dateert uit circa 1850 en heeft een schuur met gepotdekselde houten wanden. Begin 20ste eeuw zijn de hoeve Torenstee (Potterweg 1; 1907) met zomerhuis en de boerderij Zeedijk 27 (1916) met vrijstaande schuur gebouwd.