Monumenten in Nederland. Zuid-Holland

Overschie
(gemeente Rotterdam)

Dorp, ontstaan in de 10de eeuw aan de buitenbocht van de Schie en in het begin ook Schie genoemd. Rond 1200 werd de Schie even voorbij het dorp afgedamd. Omstreeks 1300 volgde een nieuwe dam ter plaatse van het huidige Schiedam, waarna het dorp Ouwerschie of Overschie ging heten. Stroomopwaarts liet Rotterdam in 1340 de Rotterdamse Schie graven en ten zuidwesten kwam in 1389 de Delfshavense Schie tot stand. Na de annexatie door Rotterdam in 1941 is Overschie aan Rotterdam vastgegroeid.

Overschie, R.K. kerk St. Petrus' Banden

De R.K. kerk St.-Petrus' Banden (Delftweg 13) is een neoclassicistische zaalkerk uit 1830 naar plannen van P. Adams. De rond 1978 gerestaureerde voorgevel heeft een gepleisterd middenrisaliet met dorische zuilenstelling en fronton, overgaand in een ranke geveltoren met wijzerplaat en koepeldak. Het gepleisterde interieur heeft ionische pilasters en een cassettenplafond. De later grijs geschilderde neobarokke preekstoel is uit de bouwtijd. De pastorie (Delftweg 15) dateert uit 1851.

De Herv. kerk (Overschiese Dorpsstraat 95) is een driebeukige kruiskerk met een toren van drie geledingen voorzien van een sierlijke spits met ui-vormige bekroning. De middeleeuwse dorpskerk brandde in 1899 af. Onder leiding van B. Hooijkaas werd de toren naar oude voorbeelden herbouwd in neorenaissance-vormen en verrees er een kerkgebouw met preekstoel, banken en een doophek in een stijl met gotische- en jugendstil-motieven.

Overige kerken. De (Geref.) Bethlehemkerk (Delftweg 84) is een zaalkerk uit 1896, die nu dient als Koninkrijkszaal van de Jehova's Getuigen. Van na de oorlog dateren de R.K. kerk O.L.-Vrouwe van Altijddurende Bijstand (Burg. Baumannlaan 171; 1952-'53, J.P.L. Hendriks), een traditionalistische pseudo-basilicale kerk met breed westwerk en roosvenster, en de achtzijdige (Geref.) Maranathakerk

Overschie, Buitenplaats De Tempel

(Burg. Josselin de Jonglaan 1; 1954, J. en L. de Jonge en H. Sutterland).

Het voorm. raadhuis (Overschiese Dorpsstraat 64) heeft mogelijk een 18de-eeuwse kern, maar dateert in zijn huidige gepleisterde toestand met neoclassicistisch ingangspoortje uit circa 1860.

Het voorm. postkantoor met directeurswoning (Overschiese Dorpsstraat 70) is een rijzig pand uit circa 1902 met rationalistische details.

Scholen. De voorm. openbare lagere school Rotterdamse Rijweg 10 is een eenklassige school met aangebouwde onderwijzerswoning uit circa 1880. Expressionistische details vertonen de Lvormige openbare lagere school P. van Aschstraat 1 (circa 1925) en de Chr. Groen van Prinsterenschool (Rodenburgstraat 59; circa 1930). Opvallend is het veelhoekige lokaal van de openbare lagere school Rotterdamse Rijweg 29 (circa 1955).

Leeuwenhof (Delftweg 122). Van deze rond 1645 aangelegde buitenplaats resteren na sloop van het huis (1893) alleen nog het koetshuis en de 18de-eeuwse boerderij met driezijdig gesloten erkerkamer (begin 19de eeuw).

De Tempel (Delftweg 182-186). Deze buitenplaats kwam in 1715 in handen van Johan van der Hoeve die het park liet verfraaien en voorzien van vijver. Uit die tijd resteert een zandstenen dolfijn (al in 1733 genoemd). De eveneens aan de vijver staande beelden van Ceres, Diana en een stroomgod zijn mogelijk 17de-eeuws (kopieën 1983).

[p. 399]

Van de diverse tuinbeelden zijn Apollo en Diana (circa 1730, Jan Peter van Baurscheit de Jonge) vermoedelijk afkomstig van de Utrechtse buitenplaats Zijdebalen en geplaatst door de Rotterdamse koopman Johannes Eliza Criellaert, die De Tempel in 1783 in bezit kreeg en wiens familie het park rond 1850 in landschappelijke stijl liet wijzigen. Nadat de buitenplaats in 1936 in bezit was gekomen van A.H.J. van Beek verrees in 1937 naar ontwerp van H. Sutterland een nieuw classicistisch landhuis met dorische portico.

Woonhuizen. Een 17de-eeuwse trapgevel heeft het diepe huis Overschiese Dorpsstraat 138. Het met klokgevel uitgevoerde huis Overschiese Dorpsstraat 124 is gedateerd ‘1738’. Een omlijste ingang in Lodewijk XV-stijl (circa 1750) bezit Overschiese Dorpsstraat 134, en het midden-19de-eeuws gepleisterde hoekpand Delftweg 5 heeft een gevelsteen uit 1710. De villa Delftweg 94 (circa 1875) vertoont eclectische details. Rationalistische details hebben de huizen Overschiese Dorpsstraat 56-60 (circa 1905) en jugendstil-details zijn te zien bij Delftweg 23-25 (circa 1910). De villa Delftweg 96 werd in 1913 gebouwd naar ontwerp van J. Verheul voor de koopman P. Speelman. In functionalistische stijl ontworpen is het woonhuis Zonnewijk (Rotterdamse Rijweg 86; 1926, C. Elffers) en het landhuis Delftweg 166 (circa 1935) is uitgevoerd in traditionalistische vormen.

De boerderij ‘De Honderdmorgen’ (Overschieseweg 14) is een langgerekte 17de-eeuwse hoeve met hoger schuurgedeelte.

De Hogebrug over de Delfshavense Schie (bij Overschieseweg 2) is een in 1662 door de stad Delft gebouwde boogbrug met gebeeldhouwde wapenstenen tussen de bogen. De ijzeren ophaalbrug in het midden is modern. Het bijbehorende brugwachtershuis (Overschieseweg 2) met puntgevels en geblokte ontlastingsbogen dateert uit 1657.

Windmolen ‘De Speelman’ (Overschiese Kleiweg 775) is een rijzige ronde stenen stellingmolen met een met dakleer beklede kap. Deze in 1712 gebouwde korenmolen is in 1971 naar de huidige plek overgebracht.

Het voorm. veerhuis van Delft (Kethelsekade 72), gelegen tegenover de monding van de Rotterdamse Schie, is een gepleisterd dwars pand met hoog schilddak en een wapensteen (1767). Het heeft tot 1923 als veerhuis gediend.

Het voorm. tolhuis (Rotterdamse Rijweg 21) is een neoclassicistisch middenganghuis uit circa 1880 met een hoger opgetrokken gepleisterd middenrisaliet.