Oud-Alblas
(gemeente Graafstroom)
Ontginningsdorp, ontstaan in de 11de of 12de eeuw aan weerszijden van de veenstroom de Alblas. Rond kerk en brug ontstond een kleine dorpskern. Na de Tweede Wereldoorlog is het dorp aan de zuidzijde uitgebreid.
De Herv. kerk (Dorpsstraat 50-52) is een zaalkerk met vijfzijdige koorsluiting en een ingebouwde toren van vier geledingen met tentdak. De toren verrees rond 1400 en werd in de 15de eeuw verhoogd met een geleding voorzien van bakstenen vorktraceringen. De in 1841 met steunberen en rondboogvensters herbouwde kerk bevat een 17de-eeuwse preekstoel.
Het voorm. raadhuis (Dorpsstraat 46) is een groot blokvormig pand uit circa 1850.
Boerderijen. De in 1962 herbouwde 17de-eeuwse krukhuisboerderij
Westeinde 73 heeft geprofileerde ontlastingsbogen boven de vensters. Een uitgebouwde keukentravee hebben de boerderijen
Peperstraat 44 (17de eeuw) en
Peperstraat 48 (eerste helft 18de eeuw; 17de-eeuwse elementen). De laatstgenoemde bevat in de zijlangsdeelschuur een waterstal voor het vee. De uit 1748 daterende boerderij
Oosteinde
Oud Alblas, Boerderij Dorpsstraat 96
22-23 bezit een rond 1850 aangebouwde ouderkamer. Waardevolle hallenhuisboerderijen zijn
Noordzijde 20 (18de eeuw), met tweebeukig voorhuis, en
Westeinde 76-77 (circa 1810) met hoger achterhuis. Dwarsdeelboerderijen voorzien van hoge puntgevels met vlechtingen zijn
Westeinde 2,
3 en
4 (eerste kwart 19de eeuw),
Oosteinde 20 (eerste kwart 19de eeuw) en
Dorpsstraat 68 (circa 1850).
Westeinde 37 (circa 1850) is een evenwijdig aan de weg geplaatste dwarsdeelboerderij. Het kookhuis staat aan de overkant van de weg (circa 1800). De verhoogd gelegen boerderij
Oosteinde 58 uit 1857 heeft een ingezwenkte lijstgevel. Voorbeelden van laat-19de-eeuwse langhuisboerderijen zijn
Oosteinde 36 en
Westeinde 21. De boerderij
Dorpsstraat 96 (circa 1895) heeft een voorgevel in neorenaissance-vormen bekroond door een driehoekig fronton, en de boerderij
Oosteinde 37 (1910-'12) is voorzien van een sierspant. Opmerkelijk is de wederopbouwboerderij
Dorpsstraat 27 (1947), vanwege de uitzonderlijk grote schuur naast het dwars geplaatste woonhuis.
Woonhuizen. Het uit 1846 daterende diepe huis Brugstraat 3-7, vroeger in gebruik als bakkerij, heeft een klokgevel met houten fronton. Het dwarse herenhuis Dorpsstraat 54 (circa 1850) is uitgevoerd met klokgevels aan de korte zijden. Laat-19de-eeuws zijn de eenvoudige dorpswoningen Dorpsstraat 42-44 (circa 1890) en het door dakerkers met frontons opvallende Huize Norder (Westeinde 61-62; circa 1895).
Windmolens. Korenmolen De Hoop (Oosteinde 7) is een ronde stenen stellingmolen uit 1843. In de omgeving van Oud-Alblas staan de Kooijwijkse Molen (Kooijwijk 1; 1866) en De Peilmolen (Peilmolenweg 1; 1819). Deze ronde stenen grondzeilers met scheprad en rieten kap bemalen respectievelijk de polders Oud-Alblas-Noordzijde en Oud-Alblas-Zuidzijde.
Grenspalen. Bij de oostelijke en de westelijke toegang tot het dorp staan ronde paaltjes (circa 1900) met de tekst: ‘BEB KOM’ (=bebouwde kom).
Auteursrechtelijk beschermd