Monumenten in Nederland. Zuid-Holland

Oostvoorne
(gemeente Westvoorne)

Kerkringdorp, ontstaan in de middeleeuwen aan de binnenduinrand en voor het eerst vermeld in 1105. Aan de noordzijde ligt de ronde burcht van de heren van Voorne. Het dorp werd later overvleugeld door het nabijgelegen Brielle. Vanaf de 18de eeuw verrezen te Oostvoorne buitenplaatsen voor rijke burgers van die stad. Na 1885 werd Oostvoorne als badplaats ontdekt, vooral door Rotterdammers die het dorp per tram konden bereiken (1906-'65). Na de bouw van een aanlegsteiger (1902) volgde de aanleg van de Zeeweg en een kustboulevard (1918-'22). Steiger en kustbebouwing werden in 1943 afgebroken. Na de oorlog is de positie van Oostvoorne als vakantieoord verder ontwikkeld met de aanleg van het bungalowpark Kruiningergors aan het Brielse meer (1947). Ook is het dorp aan de zuid- en de westzijde uitgebreid met veel verspreide bebouwing.

De ruïne van de burcht Oostvoorne (J. van Beierenlaan ong.) ligt op een omgrachte kunstmatige heuvel. Op deze ronde motte werd in de tweede helft van de 12de eeuw een vierkante bakstenen donjon met overkluisde kelderruimte gebouwd. Een eerste ringmuur verving men in de tweede helft van de 13de eeuw door een ringmuur met weergang op gemetselde spaarbogen en een ingangspoort. Aan de westzijde ontstond in de 14de eeuw een voorburcht. Het kasteel kwam in 1373 in handen van de graaf van Holland en van 1401 en 1436 had Jacoba van Beieren het in leen. In 1534 sloopte men een deel van de voorburcht en in 1552 delen van de donjon en de poorttoren. Ambachtsheer N.J.N. Lette liet de burcht in 1824 verder afbreken. Nadat in 1934 de hoofdburcht was opgegraven en geconsolideerd, volgde in 1958 nader herstel. In 1971 zijn de grachten geschoond en in 1987 is een nieuwe toegangsbrug aangebracht.

De Herv. kerk (tegenover Kerkplein 2) is een driebeukige kerk voorzien van een ongelede toren met peer-vormige spits. Het onderste deel van de toren, met aan de voet overhoekse steunberen, dateert uit circa 1300. De hoger aangebrachte overhoekse uitmetselingen bij de hoeken horen waarschijnlijk bij de oorspronkelijke stenen spits. Midden 15de eeuw werd de toren verhoogd, toen men het huidige schip optrok. In 1612 brandde de kerk af. Bij de herbouw in 1627-'28 kreeg de toren de huidige spits en werd het koor niet meer opgebouwd. Het schip werd midden 19de eeuw gepleisterd en aan de oostzijde voorzien van een consistorie (1853). De kerk is gerestaureerd in 1948.

In de vensters zitten acht gekleurde wapenglazen uit 1742-'47. Tot de kerkinventaris behoren een preekstoel met doophek en herenbanken in Lodewijk XV-stijl (circa 1766). Het door J.H.H. Bätz gebouwde orgel (1773; uitgebreid door F. Friedrichs in 1807), hier sinds 1996, komt uit de Bakenesserkerk te Haarlem.

Overige kerken. De voorm.

[p. 387]

Oostvoorne, Ruïne van de burcht Oostvoorne, plattegrond

Geref. kerk (Rialaan 22) is een houten zaalkerk met dakruiter en portaal, gebouwd in 1953 naar ontwerp van J. van der Linden. De in 1962 opgetrokken R.K. St.-Pancratiuskerk (Duinlaan 9) is een als kleine noodkerk bedoelde houten toeristenkerk.

Het voorm. raadhuis (Hoflaan 8), een eenlaagspand met dakruiter, souterrain en dubbele bordestrap, kwam in 1909 tot stand naar een ontwerp in Nieuw Historiserende vormen van H. Goosen. Burgemeester Lette stelde de bouwgrond beschikbaar.

Het postkantoor (Stationsweg 36-38) werd rond 1935 gebouwd als een L-vormig pand met zakelijk-expressionistische details.

De Chr. lagere school (Van der Meerweg 6) is een aardig voorbeeld van een tweeklassige wederopbouwschool uit 1947.

Oostvoorne, Landhuis 't Reigersnest, plattegrond

Mildenburg (Hoflaan 13). Deze buitenplaats werd in 1736 gekocht door Diederik van Leyden. Zijn zoon Helenus Willem liet rond 1765 het bestaande, vóór 1726 gebouwde, huis verbeteren en het huidige park aanleggen. Het huis werd in 1947 gesloopt. De resterende parkaanleg bevat een zichtlaan, delen van een sterrenbos, een vergraven vijver en een doolhof (gebaseerd op die van Versailles).

't Reigersnest (Zwartelaan 1). Dit op een kunstmatige heuvel gelegen L-vormige expressionistische landhuis met rieten dak werd in 1918-'21 gebouwd naar ontwerp van P. Vorkink en J.Ph. Wormser als zomerverblijf voor de Rotterdamse assuradeur I.M. Hudig. Het stond eerst op een deel van het landgoed Mildenburg, maar werd daarvan in 1938 afgescheiden toen men het huis voor permanente bewoning geschikt maakte. Op het amandelvormige tweelaags middengedeelte met veranda sluiten een bredere lange vleugel en een smallere korte vleugel (met stal) aan. De bijbehorende tuinmanswoning (Zwartelaan 3) kwam in 1920 in dezelfde stijl tot stand op een min of meer ovale grondslag.

Woonhuizen. Uit het begin van de 19de eeuw dateren de met puntgevels uitgevoerde, wit geschilderde dwarse eenlaagspanden Burg. Letteweg 5 en 7. Het forse neoclassicistische pand

[p. 388]

Oostvoorne, Landhuis 't Reigersnest

Kerkplein 22 kwam rond 1860 tot stand. Rond 1900 opgetrokken zijn het met neorenaissance-details uitgevoerde middenganghuis Burg. Letteweg 19, met kleine topgevel, en het in witte en roze kalkzandsteen opgetrokken middenganghuis Goudhoekweg 1. Tot de grotere herenhuizen met jugendstil-elementen in het dorp behoren Sonnevanck (Burg. Letteweg 31; 1903), Casa Cara (Burg. Letteweg 36; circa 1910) en Jacoba (Hoflaan 26; circa 1915). Uit circa 1915 dateren het L-vormige eenlaagspand Villa Oosterhout (F.H.G. van Itersonlaan 44) en de met elkaar vergelijkbare villa's Bella Vista (Donselaar 5) en Woelwyck (Stationsweg 44). De met stenen erkers ontworpen huizen Dorpsplein 6-8 zijn in 1917 opgetrokken.

Oostvoorne, Hotel De Man (1991)

De expressionistische villa Noordweg 7 verrees in 1920 naar ontwerp van J.C. Meischke en P. Schmidt. Rond 1935 gebouwd zijn de met paraboolvormig dak opgetrokken villa De Oude Schutskooi (Goudhoekweg 20) en de strakker expressionistisch vormgegeven villa's Sonnewende (Hoflaan 25) en 't Kraaienest (Zeeweg 1).

Winkels. Het eenlaagspand Dorpsplein 4 (circa 1895) kreeg rond 1905 een winkelpui met jugendstil-details. Het rond 1912 gebouwde forse hoekpand Burg. Letteweg 14-20 is een woon- en winkelpand met jugendstil-details. Zakelijkexpressionistische vormen vertoont de winkel Stationsweg 34 (circa 1925). Horeca. Het rond 1900 opgetrokken Hotel De Man (Burg. Letteweg 30) heeft een voor de badplaats-architectuur karakteristieke veranda, die hier over twee bouwlagen doorloopt. Uit circa 1905 dateert het hotel Wapen van Voorne (Hoflaan 3-5), voorzien van een langgerekte houten pui met jugendstildetails. Het familiepension Noordweg 12 (circa 1910) heeft achtzijdige uitbouwen op de hoeken.

Vuurbakens. In een hoek van het landgoed Mildenburg (Zwartelaan ong.) ligt een in 1964 geconsolideerd achtzijdig fundament van een vuurbaak, die rond 1360 ten behoeve van de stad Brielle gebouwd werd. De toren werd in 1552 gesloopt, waarna men in 1559 een nieuwe bouwde ten noordoosten van Oostvoorne. Toen deze afbrandde, verrees daar in 1630 de huidige robuuste Stenen Baak (Heindijk ong.). Deze vierkante bakstenen toren van drie geledingen, naar ontwerp van de Brielse stadsarchitect Maarten Cornelisz, heeft nog tot 1850 als zodanig dienst gedaan.

Huis Overburch (Hoflaan 17) is een langgerekt pand met aanbouwen, waarvan de kern van kort na een brand in 1456 dateert. Binnen bevindt zich een laat-gotische schouw. Het diende als onderkomen voor het Oostvoorns kapittel. Na 1571 volgde de verbouwing tot boerderij, door toevoeging van een lagere tweede beuk. Na stormschade in 1911 werd het gebouw in 1921 gerestaureerd.

Boerderijen. De herenboerderij Kooysigt (Heveringseweg 25) heeft een gepleisterd breed eenlaags woonhuis met omlijste ingang, mogelijk daterend uit 1702. Het diende als zomerhuis voor rijke Brielenaren en werd in 1949-'50 ingrijpend verbouwd. Voorbeelden van kleine duinboerderijen met een dwarsdeelschuur en een iets smaller woongedeelte zijn Duinoordseweg 2 (circa 1850), Heveringseweg 66 (circa 1880) en F.H.G. van Itersonlaan 58 (schuur 1866, woonhuis 1888).

De windmolen (Molendijk 23) is een ronde grondzeiler met een met dakleer beklede kap, gebouwd in 1821 als korenmolen.

Het voorm. TB-huisje (Kranenhoutlaan 1) is een draaibaar lighuisje in chaletstijl bestemd voor een tuberculosepatiënt. Het werd kort na 1911 gebouwd, toen notaris L.P. van den Brink het landgoed Kranenhout kocht.

Het gedenkteken voor burgemeester N.J.G.S.H. Lette (Dorpsplein ong.) is in 1912 opgericht in de vorm van een hardstenen postament.

[p. 389]

Oostvoorne, Stenen Baak

De voorm. batterij Quack (Heindijk ong.), ten noordoosten van Oostvoorne, werd aangelegd in 1782 en opgeheven in 1918. Bij de restanten van deze kustbatterij staat een in 1957 gereconstrueerde bakstenen kogelgloeioven uit circa 1782. De hier roodgloeiend verhitte kogels werden naar schepen afgevuurd om die in brand te steken.

Tinte. Dit dijkdorp ten zuidoosten van Oostvoorne is ontstaan in de 19de eeuw. Van de L-vormige boerderij Kade 7 is de haaks op de dijk staande schuur met zijlangsdeel nog vroeg-19de-eeuws. Naar plannen van Tj. Kuipers verrees in 1908 de Geref. kerk (Strijpsedijk 50), een zaalkerk met dakruiter en aangebouwde consistorie. De voorm. openbare lagere school (Kade 1-3) werd in 1918 gebouwd als drieklassige school met gymlokaal en aangebouwde onderwijzerswoning. De Chr. lagere school (Strijpsedijk 48) is een vierklassige middengangschool uit 1922. Uit 1924 dateert het woonhuis Colinslandsedijk 16-18, met aangebouwde timmermanswerkplaats.