Monumenten in Nederland. Zuid-Holland

Nieuwveen
(gemeente Liemeer)

Ontginningsdorp, ontstaan in de middeleeuwen en voor het eerst vermeld rond 1300. De ontginningsbasis wordt gevormd door de A.H. Kooistraweg en de Dorpsstraat. Haaks daarop ligt de Kerkstraat met kerk, waar de Ringvaart van de Polder Nieuwkoop met een bocht omheenloopt. Na de Tweede Wereldoorlog is het dorp aan de zuid- en de noordzijde (Huize Ursula) uitgebreid.

De Herv. kerk (Kerkstraat 45) is een zaalkerk met aangebouwde consistorie en een ongelede toren met ingesnoerde spits. Deze kerk kwam in 1831-'32 tot stand naar ontwerp van architect Elsmeyer ter vervanging van een voorganger uit 1559. De door Th. Molkenboer in 1831 ontworpen toren kreeg het huidige aanzien bij een restauratie in 1929 onder leiding van H. van der Kloot Meijburg. Het orgel is gebouwd door H. Knipscheer (1858).

De R.K. St.-Nicolaaskerk (bij Dorpsstraat 41) is een driebeukige neogotische kerk uit 1866-'67 naar ontwerp van Th. Asseler. De toren van vier

Nieuwveen, R.K. St.-Nicolaaskerk (1997)

geledingen met achtkante lantaarn en spits werd in 1887 toegevoegd naar ontwerp van E.J. Margry. Het kerkinterieur wordt gedekt door gestucadoorde kruisribgewelven en heeft schilderingen uit 1947. De blokvormige pastorie (Dorpsstraat 41) uit 1867 is eveneens ontworpen door Asseler.

De Geref. kerk (Kerkstraat 2) is een zaalkerk uit 1895 met tuitgevel.

Het voorm. raadhuis (A.H. Kooistrastraat 140), gebouwd in 1937 naar een traditionalistisch ontwerp van F. Pieterse, is een diep pand met links een hoger opgetrokken dakkapel met topgevel. Het is in 1971 uitgebreid.

Woonhuizen. Uit het begin van de 19de eeuw dateren het diepe eenlaagspand A.H. Kooistrastraat 21 en het gepleisterde blokvormige neoclassicistische huis A.H. Kooistrastraat 31 (1834). In 1848 als pastorie gebouwd is het blokvormige huis Sassenoord (Dorpsstraat 13-15) met hoektoren en bakstenen pilasters. Na een brand in 1898 is de huidige kapvorm ontstaan. In 1935 vestigden de zusters Ursulinen van Bergen hier het gesticht Huize Ursula. Neorenaissance-vormen vertoont het dwarse eenlaagspand Oude Nieuwveenseweg 52 (circa 1900). Begin 20ste eeuw gebouwd zijn de arbeiderswoningen Oude Nieuwveenseweg 115-121 (circa 1915) en de deels in kalkzandsteen uitgevoerde villa Muggenlaan 10 (1914-'15).

De voorm. coöperatieve graanmaalderij ‘Ons Belang’ (Oude Nieuwveenseweg 111-113) bestaat uit twee identieke, evenwijdig gelegen, diepe drielaagse panden met voorgevels voorzien van pinakels. Het linker pand dateert uit 1905, het rechter is in 1912 toegevoegd.

Het voorm. station (W.P. Speelmanweg 39a), een tweelaags pand met haakse bouwdelen, werd in 1915 gebouwd aan de in 1913-'15 aangelegde spoorlijn Alphen aan den Rijn-Uithoorn van de Hollandsche Electrische Spoorweg-Maatschappij. Sinds 1936 dient het als woonhuis.

Het trafohuisje (W.P. Speelmanweg 24d) is een rechthoekig pand uit circa 1935 met schilddak.

Verkeersbruggen. De ophaalbrug over het Drechtkanaal (bij Nieuwveens Jaagpad 2) is een ijzeren vakwerkbrug uit 1940. De hameistijlen zijn aan de onderzijde verbreed en voorzien van vakwerkkwadranten. Over het Aarkanaal ligt de Kattenbrug (Oude Nieuwveenseweg 139), in haar huidige vorm een bredere kopie uit 1995 van de oorspronkelijke ijzeren ophaalbrug uit 1925.

Boerderijen. Na het droogvallen van de Polder Nieuwkoop (1809) en de Polder Zevenhoven (1812) werden nieuwe boerderijen gebouwd, zoals de St.-Nicolaashoeve (Hogendijk 1; circa 1850) met zomerhuis en St.-Nicolaasbeeld. Voorbeelden van langhuisboerderijen zijn de vroeg-19de-eeuwse boerderij Livonia (Uiterbuurtweg 5) en de rond 1870 met ingangsomlijsting en zomerhuis gebouwde boerderijen Westerpolder (Oude Nieuwveenseweg 70) en Rijndervreugd (Geerweg 97). Een villa-achtig voorhuis heeft de boerderij Blokland 25 (circa 1925). Ten noordoosten van Nieuwveen staan enkele langhuisboerderijen met Russische namen, zoals de deels onderkelderde boerderij Kazan (Bloklandseweg 28; circa 1870) en de met zomerhuis uitgevoerde boerderij Smolensk (Bloklandseweg 18; 1887).

De R.K. St.-Joannes de Doperkerk te Noordeinde (Noordeinde 26), gelegen ten oosten van Nieuwveen, is een driebeukige zaalkerk

[p. 371]

met smaller, recht gesloten koor, doopkapel en een ongelede toren met vierzijdige spits. Deze door J.P. Dessing ontworpen traditionalistische kerk kwam in 1936 tot stand ter vervanging van een voorganger uit 1834. De naastgelegen pastorie (Noordeinde 28) dateert uit 1842. Het kerkhof heeft een Lourdesgrot (circa 1940).

Zevenhoven. Dit ontginningsdorp ten zuidoosten van Nieuwveen is ontstaan in de middeleeuwen. In 1835-'37 gebouwd ter vervanging van een oudere voorganger is de Herv. kerk (Dorpsstraat 12), een brede zaalkerk. De voorgevel en de ongelede toren met opengewerkte lantaarn en ingesnoerde spits dateren uit 1937. Tot de inventaris behoren een preekstoel (1787) en een door de firma A. Standaart gebouwd orgel (1926). De in 1915 opgetrokken pastorie (Dorpsstraat 11) heeft in de gevel een tegelfries. De Geref. kerk (Stationsweg 15), een wit geschilderde zaalkerk met tuitgevel, dateert uit 1909. Het woonhuis Dorpsstraat 14-16 is een middenganghuis uit circa 1870. De in 1915 ten oosten van Zevenhoven gebouwde boerderij ‘De Eensgezindheid’ (Kade 15) heeft een fraai ajourgezaagde topgeveldecoratie.