Monumenten in Nederland. Zuid-Holland

Neder-Hardinxveld
(gemeente Hardinxveld-Giessendam)

Dijkdorp, ontstaan in de 11de eeuw langs de Merwededijk en rond 1280 door een dam in de Giessen met Giessendam verbonden. Door de aanleg van het Kanaal van Steenenhoek (1818-'19) werd het van Boven-Hardinxveld gescheiden. De dorpsbebouwing concentreerde zich aan de Peulenstraat. Aan de Beneden-Merwede kwamen eind 19de eeuw diverse industrieën tot ontwikkeling, zoals een ijzergieterij en scheepswerven. Na de Tweede Wereldoorlog is Neder-Hardinxveld samengegroeid met Giessendam en uitgebreid aan de oost- en westzijde van de Peulenstraat.

De Herv. kerk (Peulenstraat 234) is een zaalkerk voorzien van een ingebouwde toren met vierkante houten lantaarn en een achtzijdige bekroning. De oorspronkelijk uit 1698 daterende kerk werd in 1821 vergroot, waarbij men een toren toevoegde. Bij een verbouwing in 1843 naar plannen van G.N. Itz kreeg de huidige neoclassicistische toren een gebosseerd portaal voorzien van fronton en ionische halfzuilen. De toren wordt geflankeerd door concave gevels bekroond met borstweringen. In de toren hangt een door Petrus van den Ghein gegoten klok (1558, hergoten 1904). Aan de voorgevel is een zonnewijzer aangebracht. De kerk is in 1962-'63 gerestaureerd.

Neder-Hardinxveld, Herv. kerk (1992)

[p. 361]

De Herv. kerk (Nieuweweg 57) is een zaalkerk met portaal, gebouwd in 1954 naar een traditionalistisch ontwerp van A. Penning.

Woonhuizen. Het benedendijkse pand Het Laantje 1, gesitueerd in het onder de Kerkweg gelegen park, bestaat uit een grijs gepleisterde, vijfzijdige tuinkamer uit circa 1850 en een rond 1950 aangebouwd woonhuis. Het herenhuis Peulenstraat 176 (circa 1860) valt op door een neoclassicistisch stenen gevelplastiek met vaas. De bebouwing aan de dijk bestaat veelal uit dwarse huizen, zoals Peulenstraat 143 en 156 (beide circa 1860) en Peulenstraat 225 (circa 1870). Van rond 1900 dateren het middenganghuis Peulenstraat 161 en het brede pand Peulenstraat 227 met gepleisterde banden en tegelversiering. Iets jonger zijn het met erker en balkonloggia uitgevoerde herenhuis Peulenstraat 158 (circa 1910), voorzien van jugendstil-details en bricornasteentjes, en het met lichtgekleurde baksteenaccenten ontworpen dubbele woonhuis Peulenstraat 249 (circa 1919).

De voorm. herberg ‘De Zwaan’ (Peulenstraat 244) werd na een brand in 1778 herbouwd. De vernieuwde gevels van het wit gepleisterde pand dateren uit 1845.

De kleine schutsluis in de Giessen (bij Peulenstraat 238) en de eroverheen gemetselde brug dateren uit 1901-'02.

De betonboogbrug over de rijksweg A15 (Peulenstraat Zuid ong.) werd in 1938 gebouwd met een laaggelegen rijvloer en aan de bovenzijde tussen beide bogen een diagonaal windverband. De brug is momenteel buiten gebruik.

De hardstenen grenspaal bij Peulenstraat 238 dateert uit circa 1760 en is voorzien van wapens, een kroon en het opschrift ‘Hardinxveld's eynde’. Het bovenste wapen is van Adriaan Pompeius van Leyden, heer van Hardinxveld, het wapen daaronder van de heerlijkheid. De paal stond oorspronkelijk elders.