Leimuiden
(gemeente Jacobswoude)
Ontginningsdorp, ontstaan in de middeleeuwen en in 1063 voor het eerst vermeld. De ontginningsas wordt gevormd door de W. van der Veldenweg en de Dorpsstraat. Rond de Herv. kerk vormde zich in de 19de eeuw een kleine dorpskom. Na de Tweede Wereldoorlog is Leimuiden in westelijke richting uitgebreid.
De Herv. kerk (Dorpsstraat 49) is een zaalkerk, waarvan de grotendeels ingebouwde toren een opengewerkte achtkante bovenbouw en naaldspits heeft. Deze kerk werd in 1805 gebouwd ter vervanging van een voorganger uit 1555. Bij een restauratie in 1963-'65 heeft men de consistoriekamer toegevoegd en de achtkante torenopbouw vernieuwd. Tot de inventaris behoren enkele 17de-eeuwse grafzerken, een laat-18de-eeuwse orgelkast, een preekstoel (1806), twee herenbanken (circa 1805) en een door H. Knipscheer gebouwd orgel (1866).
De R.K. St.-Joannes de Doperkerk (W. van der Veldenweg 22) is een driezijdig gesloten zaalkerk met een half-ingebouwde toren van twee geledingen met omloop en naaldspits. Deze kerk kwam in 1851-'54 tot stand naar een ontwerp met vroeg-neogotische elementen van C. Dobbe ter vervanging van een schuurkerk uit 1752. De kapelvormige ruimten aan weerszijden van de toren heeft men in 1928 naar plannen van L. Robbers toegevoegd. Het door gestukadoorde kruisribgewelven gedekte interieur bevat een neogotische inventaris uit de bouwtijd met een door L. Veneman vervaardigd hoofdaltaar, een communiebank en een door C. Dobbe gemaakte preekstoel. Het Ypma-orgel is uit 1856.
Van het kerkhof dateren toegangshek en baarhuisje uit circa 1860. De pastorie (W. van der Veldenweg 24) is een blokvormig pand uit circa 1865, ontworpen door J.J.W. van Leeuwen.
De Geref. kerk (Dr. Stapenseastraat 36) is een zaalkerk uit 1912 voorzien van een opengewerkt geveltorentje met spits.
De voorm. openbare lagere school (W. van der Veldenweg 69-71) is in 1874 gebouwd als een tweeklassige middengangschool met aangebouwde onderwijzerswoning voorzien van een ingezwenkte lijstgevel.
Boerderijen. In de kern 18de-eeuws is de langhuisboerderij W. van der Veldenweg 43 met kelder en opkamer. Waardevol is ook de langhuisboerderij Weltevreden (W. van der Veldenweg 8) uit circa 1820 met gezwenkte voorgevel en haaks aangebouwd zomerhuis en spoelhok. De rond 1905 opgetrokken boerderij Dr. Stapenseastraat 24 heeft een dwars geplaatst woongedeelte. Woonhuizen. Het dwarse eenlaagspand W. van der Veldenweg 3 heeft mogelijk een oudere kern maar dateert in de huidige vorm uit circa 1820. Rond 1880 gebouwd is de voorm. onderwijzerswoning (Dorpsstraat 41) met neoclassicistische details. Vroeg-20ste-eeuws zijn de eenlaags villa's Dorpsstraat 30 (circa 1910) en Dr. Stapenseastraat 2 (circa 1915), beide met een haaks uitgebouwd tweelaags bouwdeel.
Het voorm. stoomgemaal ‘Van der Breggen’ aan de Drecht (Vriezekoop Zuid 51-53), gelegen ten oosten van Leimuiden, werd in 1879 gebouwd ter bemaling van de Wassenaarsche polder en in 1914 geëlektrificeerd. Het gebouw vertoont neoclassicistische invloeden.
Auteursrechtelijk beschermd