Monumenten in Nederland. Zuid-Holland

Goudriaan
(gemeente Graafstroom)

Langgerekt lintdorp, ontstaan in de 13de eeuw als ontginningsnederzetting langs de veenstroom de Goudriaan. De op een terp gelegen kerk aan de westzijde wordt in 1260 voor het eerst vermeld. In de

[p. 201]

Goudriaan, Rechthuis

eerste helft van de 20ste eeuw heeft de lintbebouwing zich enigszins verdicht.

De Herv. kerk (Noordzijde 17) is een eenbeukige kerk met driezijdig gesloten koor en een half ingebouwde toren van vijf gedrongen geledingen met ingesnoerde spits. Het laat-gotische koor stamt uit de 15de eeuw. De robuuste toren met overhoekse steunberen verrees begin 16de eeuw en werd rond 1550 verhoogd. In de toren hangt een door Henricus de Borch gegoten klok (1520, hergoten 1938). Na stormschade aan de kerk in 1747 heeft men in 1751 de transeptarmen ingekort, het koor verlaagd en het schip versmald. De in 1903 aangebrachte bepleistering is bij de restauratie in 1963-'68 weer verwijderd. Het koor heeft inwendig een piscina-nis en een nis voor een sacramentshuis. Tot de kerkinventaris behoren een preekstoel (1642) en een avondmaalstafel (circa 1642), en enkele tekst- en rouwborden (1776, 1783). De pastorie (Noordzijde 24) dateert uit circa 1880.

Het voorm. rechthuis (Noordzijde 12-14) was in oorsprong een boerderij uit 1639 (gevelsteen), waarvan het met riet gedekte dwarse voorhuis als herberg diende. Hier was ook de vergaderplaats van schout en schepenen, en later een raadskamer (1857 tot 1881). Het voorm. raadhuis (Raadhuisstraat 1) is een eenvoudig traditionalistisch pand uit circa 1960.

Boerderijen. Tot de 17de-eeuwse boerderijen waarvan het bedrijfsgedeelte hoger is dan het voorhuis, behoren Noordzijde 72 (1601), met gepleisterde voorgevel, en Zuidzijde 165, met een keukenuitbouw bij de zijgevel. De met dwarsdeel uitgevoerde 17de-eeuwse hallenhuisboerderij Noordzijde 60 heeft in het voorhuis een betegelde schouw met levensboomvoorstelling (tweede helft 18de eeuw). De in oorsprong 18de-eeuwse hallenhuisboerderij Zuidzijde 100 is voorzien van dubbele ankerbalkgebinten en een niet onderkelderde uitbouw. Tegen de 18de-eeuwse boerderij Zuidzijde 97-98 heeft men in de 19de eeuw een ouderhuis gebouwd. De uit 1769 daterende Willemshoeve (Zuidzijde 124) vormt samen met een vrijstaande bakstenen schuur (18de eeuw) een mooi complex. Uit circa 1860 dateert de boerderij Zuidzijde 82 met dwars geplaatst voorhuis. De dwarshuisboerderijen Zuidzijde 90 (circa 1895) en Zuidzijde 69 (circa 1900) vertonen eclectische details. Waardevolle langhuisboerderijen zijn de vroeg-19de-eeuwse Hofstede Hendrik Broere (Zuidzijde 84-85) en verder Zuidzijde 118-119 (eerste helft 19de eeuw), Noordzijde 55-56 (circa 1850) en Noordzijde 57 (circa 1905). Zuidzijde 122 is een moderne boerderij met rondboogportiek en erker (circa 1920).

Woonhuizen. De rond 1880 gebouwde rentenierswoning Zuidzijde 134-135 heeft een ingezwenkte lijstgevel en een omlijste ingang. Van de school is de uit circa 1920 daterende onderwijzerswoning Noordzijde 46 bewaard gebleven.

De poldermolen ‘Goudriaanse Molen’ (Molenkade 5) is een achtkante grondzeiler uit 1779 met scheprad, stenen onderbouw en een met riet gedekte romp. Deze molen bemaalt de Polder Oud-Goudriaan.