Goedereede, (Herv.) Catharinakerk, toren (1978)
men de stad van een stadsmuur met gracht. Rond 1430 volgde de aanleg van een haven, die in 1593 een spuisluis kreeg met de westelijker gelegen kreekrest als spuikom. Nabij de spuisluis ontstond de Markt. Grote delen van de stad werden in 1482 door brand verwoest. Door ondiepten in de havenmond raakte Goedereede eind 16de eeuw in verval. Verdere inpolderingen in de 17de eeuw ten noordoosten van Goedereede maakten het graven van een lang havenkanaal naar het Haringvliet noodzakelijk. Na de Watersnoodramp van 1953 heeft men de haven in 1957 afgesloten. Aan de oostzijde is een kleine uitbreidingswijk verwezenlijkt. Goedereede is een beschermd stadgezicht.
De (Herv.) Catharinakerk (Kerkpad 3), een aan de korte zijden vijfzijdig gesloten zaalkerk met noordkapel, heeft een forse vrijstaande toren. In 1453 werd begonnen met een eenbeukige kerk, die in 1479 een noordbeuk kreeg met aan het einde een noordkapel. Deze kapel (ook ‘'d Ouwe School’ genoemd) bleef behouden toen de kerk in 1706 vanwege achterstallig onderhoud grotendeels werd gesloopt. De restanten van het verlaagde gotische koor gebruikte men in 1708 voor de bouw van een zaalkerk met gepleisterde vensternissen. De consistorie werd in 1937 toegevoegd. De in 1982-'83 gerestaureerde kerk bevat enkele vroeg-17de-eeuwse grafzerken en een preekstoel in Lodewijk XVI-vormen (1796).
De forse toren van drie geledingen met haakse steunberen en veel onderdelen in Lede- en Gobertangesteen verrees vanaf 1467 en bleef na 1512 onvoltooid. Zware bogen in het gewelf van de bovenste geleding wijzen op een beoogde achtkantige bovenbouw. In de toren hangen behalve een beiaard (1978) nog een door George Waghevens gegoten klok (1519) en een klok van Cornelis Ouderogge (1647). Het bouwwerk kreeg de functie van vuurtoren toen men in 1552 de voorlopige torenbeëindiging sloopte om een open vuur te kunnen branden. In 1834 werd het open vuur vervangen door een stilstaand licht. Het in 1908 geplaatste elektrische draailicht werd in 1912 buiten gebruik gesteld. De bij herstel in 1894-'95 grotendeels gesloopte steunberen aan de westzijde zijn weer aangebracht bij de torenrestauratie van 1972-'78.
Stadsmuur. Aan weerszijden van de haven aan de oostzijde (bij Bekaf 9 en bij Kinderdijk 9) zijn gereconstrueerde restanten van de 15de-eeuwse stadsmuur zichtbaar. Ook in de achtermuur van de (19de-eeuwse) huizen Groenmarkt 1-7 is een gedeelte van de vestingmuur opgenomen.
Het voorm. stadhuis (Markt 7), een statig neoclassicistisch gebouw voorzien van een middenrisaliet met fronton, kwam in 1852 tot stand door samenvoeging van twee oudere panden achter een nieuwe gevel. Het rechter pand uit 1530 vormde het oude stadhuis.
Scholen. De voorm. openbare lagere school Kerkpad 2 is een gepleisterd tweeklassig schoolgebouw uit circa 1840, later gebruikt als Herv. verenigingsgebouw. De voorm. openbare lagere school Melkdijkje 2-10, een vijfklassige gangschool, dateert uit 1897.
Woonhuizen. Goedereede heeft nog diverse oude, overwegend diepe huizen. Langs de haven en aan de Markt staan tweelaags huizen, elders vooral eenlaagspanden. De oudste huizen hebben een kern uit circa 1500 en een jongere (17de- of 18de-eeuwse) gevel met latere wijzigingen. Voorbeelden van rijzige tweelaags huizen met een oude kern zijn Markt 4, Markt 13 en Markt 6. Het laatstgenoemde bestaat uit een laat-15de-eeuws achterhuis en een rond 1550 vernieuwd voorhuis met puntgevel (gerestaureerd 1961-'62). In later tijd gepleisterde puntgevels hebben Noordzijde Haven 1 (16de eeuw) en Markt 2 (17de eeuw). Het huis Markt 3 bezit een vroeg-17de-eeuwse trapgevel. Voorbeelden van eenlaagspanden met 17de-eeuwse trapgevels zijn Catharinastraat 14 (1613) en Kerkstraat 4, 5 en 14. Voorbeelden van de vele eenlaagspanden met puntgevel en latere (blok)bepleistering zijn het mogelijk 17de-eeuwse huis Catharinastraat 11 en de 18de-eeuwse huizen Catharinastraat 2 en 3-9, De Pad 1 en 3 en Pieterstraat 23; de ongepleisterde variant tonen Toepad 1 en Kinderdijk 1 (beide circa 1700). Het huis Kerkstraat 7 heeft een gepleisterde puntgevel (1773). Klokgevels hebben Pieterstraat 2 en Kerkstraat 1 (beide circa 1775) en van ingezwenkte lijstgevels voorzien zijn Zuidzijde Haven 3 (circa 1840) en Markt 9 (inwendig met laat-gotische peerkraalconsoles). Bij het in opzet 16de-eeuwse huis Noordzijde Haven 11 heeft men de voorgevel rond 1850 opgetrokken uit secundair verwerkte blokken Gobertangesteen. Het 17de-eeuwse huis Noordzijde Haven 7
kreeg rond 1840 een nieuwe gevel en bij Noordzijde Haven 33 werden rond 1860 twee oudere panden achter één nieuwe gevel samengevoegd.
Rond 1830 verrees het brede herenhuis Noordzijde Haven 41 met een sobere bakstenen gevel en een stoep met fraaie hardstenen palen. Vergelijkbare gevels hebben Noordzijde Haven 13 (circa 1850) en Zuidzijde Haven 4 (circa 1860), waarbij het laatste is voorzien van neoclassicistische hoekpilasters. Het notarishuis Noordzijde Haven 15 (circa 1860) heeft gepleisterde neoclassicistische vensteromlijstingen. Met eclectische vensteromlijstingen uitgevoerd is het herenhuis Zuidzijde Haven 5 (circa 1865). Een eenvoudiger afwerking toont het gepleisterde dwarse huis Pieterstraat 22-24 (1864). Het dwarse huis Kinderdijk 9 (1866) is het
Auteursrechtelijk beschermd
