Giessendam
(gemeente Hardinxveld-Giessendam)
Dorp, ontstaan bij de rond 1280 afgedamde monding van de Giessen. Op de noordoever van de Giessen vormde zich een langgerekte bebouwing (het deel buitendams aan de westzijde is Karnemelksloot gaan heten). In 1777 brandde de dorpskern af en in 1940 liep de kern bomschade op. Na de opheffing van de gemeente in 1957 is Giessendam samengegroeid met Neder-Hardinxveld en is het industrieterrein aan de zuidzijde tussen Karnemelksloot en de Beneden-Merwede vergroot.
De Chr. lagere Rehobothschool (Schoolstraat 4), gebouwd rond 1925, bestaat uit bouwvolumes van verschillende hoogten.
Het voorm. raadhuis (Dam 22-24) is een in 1940 in traditionalistische vormen opgetrokken dwars pand met dakruiter, traptoren (achterzijde) en een rijker uitgewerkte vensterpartij bij de raadzaal (verdieping). De lagere achterbouw diende als politiebureau.
Kerken. Uit 1956 dateren de zaalgebouwen van de Geref. kerk (Stationsstraat 20; J.M. Groeneveld en G. de Kluiver) en de Geref. kerk Vrijgemaakt (Buitendams 45; A. Penning).
Woonhuizen. Tot de oudere bebouwing behoort het diepe huis Buitendams 4 met een tuitgevel gedateerd ‘1778’. Rond 1850 is het verbouwd tot bakkerij en winkel; het winkelinterieur en de bakkersoven zijn nog aanwezig. Bij het diepe huis Binnendams 114 uit 1870 is de puntgevel afgetopt met een kroonlijst. Talrijk zijn de dwars geplaatste dijkhuizen. Opvallend door de gietijzeren rondboogvensters is Buitendams 32 (circa 1880), met de woning in het onderhuis en aan de dijk een voorm. schilderswinkel. Het gepleisterde, rijk eclectische middenganghuis Buitendams 77 (circa 1880) heeft acroteriën boven de deuromlijsting en op de dakerker. Het middenganghuis Damstraat 36 (circa 1910) vertoont jugendstil-details.
Boerderijen. Tot de krukhuisboerderijen met een kelder en opkamer in de uitbouw behoort de tegenwoordig als museum dienende boerderij
De Koperen
Giessendam, Woon- en winkelpand Buitendams 32
Knop (Binnendams 6-8), met in het 17de-eeuwse interieur figuratieve schilderingen en een schouw met betegelde boezem. Van hetzelfde type is de 18de-eeuwse boerderij
Binnendams 4 met een vloeddeur in het krukhuisgedeelte. De boerderijen
Binnendams 14 (18de eeuw) en
Binnendams 32 hebben in de zijgevel een stenen keukenuitbouw en een houten dwarsdeeluitbouw met topgevel (‘kapel’) boven de hoge inrijdeuren. De in oorsprong 16de-eeuwse boerderij
Binnendams 16-18 heeft een 18de-eeuws uiterlijk en een aangebouwd ouderhuis (circa 1920). De langhuisboerderij
Binnendams 52 dateert van 1906.
De poldermolen ‘Tiendwegse Molen’ (Binnendams 30) is in 1906 overgebracht uit Noordeloos ter bemaling van de polder Giessen-Oudebenedenkerk. Deze vermoedelijk 18de-eeuwse wipmolen met scheprad heeft een met riet gedekte ondertoren en een met hout bekleed bovenhuis.
Het station (Parallelweg ong.) is een met breuksteen bekleed langgerekt gebouw uit 1958 naar ontwerp van K. van der Gaast.
Auteursrechtelijk beschermd