Monumenten in Nederland. Zuid-Holland

Giessenburg
(gemeente Giessenlanden)

Ontginningsdorp, ontstaan in de 12de eeuw aan weerszijden van de veenstroom de Giessen. Het dorp werd ook wel Giessen-Nieuwkerk genoemd. Rond kerk en brug ontstond een kleine dorpskom en na de Tweede Wereldoorlog is Giessenburg aan de zuidzijde uitgebreid.

De Herv. kerk (Kerkweg 1) is een eenbeukige kerk met vijfzijdig gesloten koor en een toren van twee geledingen met ingesnoerde spits. De toren verrees in de eerste helft van de 15de eeuw en

Giessenburg, Boerderij Peursumseweg 95

werd vermoedelijk later in die eeuw verhoogd. Erin hangt een door Jan Albert de Grave gegoten klok (1723). Het laatgotische koor dateert uit het midden van de 15de eeuw. Het schip heeft men in 1877 in neoclassicistische vormen herbouwd naar plannen van T.A. Vermaas. Restauraties zijn uitgevoerd in 1961 (toren) en 1970 (kerk). Tot de inventaris behoren een preekstoel en doophek met doopboog (1684; Jan Brouwers), zeven rouwborden (1720-'89 en 1859) en achter het moderne orgel een marmeren grafmonument voor Cornelis de Boodt († 1718).

De (Chr. Geref.) Maranathakerk (Peursumseweg 11) is een opmerkelijke nieuwe kerk uit circa 1990 met opengewerkte stalen toren.

Boerderijen. De 17de-eeuwse krukhuisboerderij Bovenkerkseweg 92 heeft een uitgebouwde opkamer met vloeddeur en een gepotdekselde houten

Giessenburg, Stoomgraanmaalderij

(rechtsonder) Pinkeveer bij Giessenburg, Veerhuis

stal. Waarschijnlijk 18de-eeuws is de gepleisterde boerderij Peursumseweg 95 met hoge vloeddeur en trap, uitgebouwde kamer (links) en onderkelderde zijbeuk (rechts). Andere vroege krukhuisboerderijen zijn Bovenkerkseweg 26 (gevelsteen ‘1750’), Bovenkerkseweg 30-32 (18de eeuw), Peursumseweg 99 (18de eeuw; met dwarsdeel) en Bovenkerkseweg 82 (19de eeuw). Voorbeelden van hallenhuisboederijen zijn Bovenkerkseweg 18-20 uit de 17de eeuw en Slingelandseweg 2 uit de 18de eeuw (verbouwd derde kwart 19de eeuw). Een vroeg voorbeeld van een boerderij met dwars geplaatst woonhuis is Slingelandseweg 24 (18de eeuw). Ter linkerzijde bevindt zich de opkamer. De linker zijgevel van de stal is deels uitgevoerd met gepotdekselde delen. Tuitgevels hebben de uit circa 1850 daterende Arentzhoeve (Bovenkerkseweg 46-48) en de deels oudere boerderij Bovenkerkseweg 76-78, met dwarsdeelschuur.

[p. 171]

Voorbeelden van jongere langhuisboerderijen zijn de Helenahoeve (Slingelandseweg 1; circa 1860) en Peursumseweg 133-135 (circa 1870). De boerderij Peursumseweg 119 (1880) heeft in de voorgevel serliana's met een ezelsrugboog en in de overtuin een zeshoekig houten theekoepeltje (circa 1900). Metselwerkversieringen vertoont de langhuisboerderij Peursumseweg 101 (1893) en jugendstil-details zijn zichtbaar bij Peursumseweg 121 (1911). De vergelijkbare boerderij Dorpsstraat 13 (1910) heeft enige tijd als raadhuis gediend.

Woonhuizen. Het mogelijk 18de-eeuwse diepe huis Dorpsstraat 34 heeft lange tijd als raadhuis gediend. Kenmerkend voor het dorp zijn de sobere neoclassicistische dwarse eenlaagspanden uit circa 1900, zoals Dorpsstraat 25, Bovenkerkseweg 55-57 en het gepleisterde Huize Tevreden (Kerkweg 6). Grotere notabelenwoningen zijn Bovenkerkseweg 58 (circa 1900) en Neerpolderseweg 7 (circa 1910), de laatste met betonnen lateien.

De voorm. stoomgraanmaalderij en veekoekenfabriek ‘Samenwerking’ (Doetseweg 49), van de in 1908 opgerichte Coöperatieve Landbouwvereniging Giessen-Nieuwkerk, kwam in 1911 tot stand naar ontwerp van L. Snijders. Hij ontwierp een fors vierlaags gebouw met tweelaags aanbouwen, uitgevoerd in witte steen met rode bakstenen banden en hoekafwerkingen. Van het door brand vernielde oorspronkelijke gebouw uit 1908 resteert het aan de straatzijde vooruitstekende bouwdeel. Uit 1908 dateren ook de met jugendstil-details uitgevoerde directeurswoning (Doetseweg 47) en de - later wit geschilderde - arbeiderswoningen Dorpsstraat 96-108.

Het veerhuis over de Giessen te Pinkeveer (Slingelandsweg 22), gelegen ten noordoosten van Giessenburg, werd gebouwd in 1912 en heeft een jugendstil-hoefijzerboog bij de dakerker. Twee gietijzeren hekpalen (circa 1912) markeren de weg naar het veer.