Monumenten in Nederland. Zuid-Holland

Den Bommel
(gemeente Oostflakkee)

Klein voorstraatdorp, gesticht kort na de bedijking van de gelijknamige polder (1526). Pas in 1642 werd Den Bommel een zelfstandige kerkgemeente. De bouw van de kerk leidde niet meer tot het ontstaan van een kerkring. De spuisluis uit 1722 werd in 1944 opgeblazen, waarbij ook het 19de-eeuwse raadhuis werd verwoest. Na de Watersnoodramp van 1953 is het dorp aan de oostzijde uitgebreid.

De Herv. kerk (Voorstraat 25) is een aan beide korte zijden driezijdig gesloten zaalkerk, gebouwd in 1646-'47 met gotische elementen en steunberen. In de in 1759 toegevoegde dakruiter hangt een door Cornelis Ouderogge gegoten klok (1647). Het portaal met ingezwenkte topgevel in Lodewijk XV-vormen dateert uit 1779. Bij een restauratie in 1963 is de 19de-eeuwse torenopbouw verwijderd. De kerk bevat een midden-17de-eeuwse preekstoel. De forse pastorie (Voorstraat 38) uit 1927 vertoont zakelijkexpressionistische vormen.

De Geref. kerk (Molendijk 16), een zaalkerk met aangebouwde consistorie, werd in 1890 gebouwd en in 1955 verbouwd.

De voorm. openbare lagere school (Beneden Oostdijk 20) is een tweelaags middengangschool uit 1880 met een later toegevoegde vierklassige aanbouw. Het pand dient momenteel deels als brandweerkazerne.

Het voorm. raadhuis (Beneden Oostdijk 10) kreeg zijn huidige vorm kort na 1944, toen een uit circa 1890 daterende

Den Bommel, Herv. kerk

[p. 137]

Zuidzijde bij Den Bommel, Watertoren

woning voor deze bestemming werd verbouwd.

Woonhuizen. Uit de eerste helft van de 19de eeuw dateert de eenvoudige eenlaags dijkwoning Boven Oostdijk 19-21. Begin 20ste eeuw gebouwd zijn het met rationalistische details uitgevoerde huis Schaapsweg 16 (1911) en verder het woonhuis annex schildersbedrijf Wilhelminastraat 8 (1916) en de arbeiderswoningen Beneden Oostdijk 50-80 (1919).

De windmolen (Molendijk 33) is een ronde grondzeiler met een met dakleer beklede kap. Deze in 1735 gebouwde korenmolen is in 1971 gerestaureerd.

Boerderijen. De langhuisboerderij Schaapsweg 25 heeft een 18de-eeuwse kern. Uit de 19de eeuw dateren het in 1854 gebouwde woonhuis van de boerderij Stoofhof 1 en de gepleisterde boerderij Voorstraat 36 (circa 1870), bestaande uit een voorhuis met ingezwenkte lijstgevel en een hogere dwarsdeelschuur.

Het bronzen beeld van ‘Ollie B. Bommel’ (Kon. Emmaplein ong.) werd in 1997 gemaakt door H. Wiegman.

De watertoren in het gehucht Zuidzijde (Trilsedijk 16), gelegen ten zuidwesten van Den Bommel, verrees in 1934 naar ontwerp van het Utrechtse ingenieursbureau MABEG. De forse toren heeft een achtzijdige schacht en een licht expressionistische zestienzijdige bovenbouw met koepeldak en bevat inwendig twee betonnen reservoirs.

Achthuizen. Dit dorp ten zuiden van Den Bommel ontstond in de 19de eeuw als katholieke enclave op de westelijke dijk van de Galatheepolder (1525). Vermoedelijk naar ontwerp van P. Plukhooy kwam in 1844-'47 de R.K. kerk O.L. Vrouwe ter Hemelopneming (Kerkstraat 1) tot stand als een eenbeukige kerk met neoclassicistische elementen en een met leien beklede geveltoren. In 1936 werd de kerk naar plannen van A.J. Kropholler vergroot. Van zijn hand is ook de pastorie (Kerkstraat 3) uit 1915 (vergroot 1931). Het H. Hartbeeld is uit 1936. Het voorm. St.-Josephgesticht (Pastoriestraat 1-3) werd in 1864 gebouwd voor de zusters franciscanessen van St. Lucia te Rotterdam. De bijbehorende meisjesschool is in 1991 gesloopt. De in 1852 als korenmolen gebouwde windmolen ‘Windlust’ (Achthuizensedijk 57) is een rijzige stellingmolen met een ronde romp en een met dakleer beklede kap.

In het zuidelijker gelegen gehucht Langstraat bevindt zich een voorm. openbare lagere school (Langstraat 48), gebouwd in 1888 als een drieklassige school met naastgelegen onderwijzerswoning. De Herv. kerk (Langstraat 12) is een zaalkerk uit 1930.