dwarsbeuk heeft men in 1546 verbouwd. In 1620 kerkten de Pilgrim Fathers hier op doorreis van Leiden naar Amerika. Bij een verbouwing in 1733-'34 kwam de huidige voorgevel tot stand en werd de kerk verhoogd. In de in 1761 toegevoegde houten geveltoren hangen een door Johan en Willem Hoerken gegoten klok (1464) en zes klokken van François Hemony (1660). De kerk is gerestaureerd in 1934-'37 en in 1992. Het interieur met achtzijdige laat-gotische zuilen bevat een preekstoel (circa 1733), twee tekstborden (1719, overgeschilderd 1828 en 1893) en een door C.G.F. Witte gebouwd orgel (1855). Het neoclassicistische catechesatiegebouw ‘Eben Haëzer’ (1890) is in 1995 ingericht als ‘Pilgrim Fathers Memorial’.
De Geref. kerk (Coloniastraat 27) is een traditionalistisch vormgegeven zaalkerk uit 1933 en bevat een door Bakker & Timmenga gebouwd orgel (1902).
Het voorm. stadhuis (Aelbrechtskolk 12) [148] werd in 1580 gebouwd voor de stadskastelein (rentmeester) van Delft. Van 1811 tot 1886 diende het eerst als raadhuis annex burgemeesterswoning en later als stadhuis. Het forse tweelaags pand heeft zijn huidige vorm gekregen bij een modernisering in 1791 en is ontpleisterd en gerestaureerd in 1968-'71. De zandstenen hoekblokken dateren uit de bouwtijd.
Scholen. De lagere St.-Jacobusschool (Schoonderloostraat 68; circa 1897) is een tweelaags pand in neorenaissance-stijl. Van de door A.J. Kropholler in traditionalistische vormen ontworpen St.-Anthonius Abtkerk (1918-'26) resteert na de sloop (1974) wel de bijbehorende R.K. meisjesschool (Mathenesserdijk 455-461; 1925-'26) van zijn hand. Deze bestaat uit de St.-Anna- en St.-Agnesschool voor lager onderwijs en de St.-Mariaschool voor uitgebreid lager onderwijs. Een zakelijk-expressionistische vormgeving heeft de openbare lagere school Coolhavenstraat 29 (1930).
Woonhuizen. Tot de oudste huizen in Delfshaven behoren het uit 1592 daterende diepe huis Aelbrechtskolk 8, waarvan de trapgevel in 1976 is gereconstrueerd, en het 17de-eeuwse diepe huis Aelbrechtskolk 6, met trapgevel. Een 17de-eeuwse kern hebben Voorhaven 5, 7, 34 (1649) en 36 en ook de huizen Voorhaven 82-88, die later puntgevels en klokgevels hebben gekregen, evenals een inrijpoort (1818). Het brede tweelaagse huis Voorhaven 57 (circa 1760) heeft een omlijste ingang in Lodewijk XV-stijl. Van 1873 tot 1942 was het in gebruik als Herv. weeshuis, waartoe het in 1924 aan de rechterzijde werd uitgebreid. Het geboortehuis van luitenant-admiraal Piet Heyn is Piet Heynstraat 6, dat in 1871 groter en hoger werd herbouwd in neorenaissancestijl. Uit 1870 dateert de slagerij Havenstraat 29, met in het neorenaissance-fronton een oude gevelsteen met het jaartal ‘1784’. Andere neorenaissance-voorbeelden zijn de burgemeesterswoning Havenstraat 172 (1887), de woon- en winkelpanden Aelbrechtskolk 55 (circa 1890) en Mathenesserdijk 436 (1896), en het herenhuis Mathenesserdijk 481-483 (1900). Aan het begin van de net aangelegde Schiedamseweg (1909) verrezen in 1911-'12 de in rijke neorenaissance-stijl uitgevoerde woon- en winkelpanden Aelbrechtskolk 1-3 en Schiedamseweg 1-13.
Het standbeeld van Piet Heyn (Piet Heynsplein ong.), geboren te Delfshaven in 1577, bestaat uit een hardstenen sokkel en een door J. Graven in 1870 van deze zeeheld gemaakt beeld.
De
sluis (Aelbrechtskolk ong.) werd aangelegd in 1389, vernieuwd in 1595 en na de stormvloed van 1775 wederom vernieuwd in 1775-'77. De bijbehorende
Delfshaven, Branderij De Dubbelde Palmboom (1978)
Piet Heynsbrug (bij Aelbrechtskolk 53), met gietijzeren hameipoort en smeedijzeren balanspriemen, werd in 1873 naar plannen van J. Biezeveld door gieterij L.J. Enthoven & Co. geleverd.
Het zakkendragershuisje (Voorstraat 13) [149] draagt het Delftse wapen en een gevelsteen uit ‘1653’. Links ervan staat op een overkluizing het kraanhuis (met klokkentorentje) van de in 1836 dichtgemetselde sluis tussen Kolk en Achterwater (de verbinding met de Achterhaven). Bij de ontpleistering en restauratie (1964) zijn hier vier van elders afkomstige gevelstenen ingemetseld.
Het voorm. zeemagazijn van de Verenigde Oostindische Compagnie (Achterhaven 148) [150] verrees in 1672 op het terrein van de scheepstimmerwerf voor Oostindiëvaarders. Na een brand in 1746 heeft men het forse drielaagse pand in sobere vormen herbouwd.
Windmolens. Van de oorspronkelijk vijf moutmolens van Delfshaven zijn er drie (deels) bewaard gebleven. Moutmolen De Distilleerketel (Voorhaven 210) [151] is een ronde stellingmolen met een met dakleer beklede kap. Deze molen uit 1727 werd zwaar beschadigd in 1940 en iets zuidelijker herbouwd in 1984-'86. Molenrompen resteren van de in 1771 gebouwde en in 1921 door storm vernielde molen De Graankorrel (bij Noordschans 1) en van de uit 1853 daterende molen Het Vertrouwen (Schans 137).
Branderijen. Het met twee klokgevels uitgevoerde rijzige pand De Dubbelde Palmboom (Voorhaven 12) [152] werd in 1826 gebouwd als graanpakhuis ‘Denemarken’ en in 1860-'61
Auteursrechtelijk beschermd
