Monumenten in Nederland. Zuid-Holland

Boven-Hardinxveld
(gemeente Hardinxveld-Giessendam)

Dijkdorp, ontstaan in de 11de eeuw langs de Merwededijk. De zalmvisserij zorgde voor een economische stimulans, waardoor de dorpsbebouwing bij de kerk vanaf 1850 verder werd verdicht. Buitendijks kwamen vanaf 1900 enkele industrieën tot ontwikkeling, waaronder een koper- en blikfabriek en scheepswerven. Na de Tweede Wereldoorlog is het dorp

Boven-Hardinxveld, Lingegemaal Mr.dr. G. Kolff (1990)

binnendijks uitgebreid in de polder.

De Herv. kerk (Kerkplein ong.), een T-vormige neoclassicistische kerk met dakruiter en aan de westzijde een hoge gepleisterde plint, werd in 1861 (gevelsteen) gebouwd ter vervanging van de middeleeuwse dorpskerk. De dakruiter bevat een door Steven Butendiic gegoten klok (1450). In 1935 heeft men twee portalen aangebouwd. Tot de kerkinventaris behoort een neogotische preekstoel (1863).

Geref. kerken. De voorm. Geref. kerk Rivierdijk 338 is een zaalkerk uit 1861 (gevelsteen) met een wit gepleisterde ingezwenkte voorgevel. De huidige Geref. kerk Jan Steenstraat 5 (1962, A. Penning) is een moderne zaalkerk met ranke open dakruiter.

Het voorm. raadhuis (Rivierdijk 315), een neoclassicistisch tweelaags pand met middenrisaliet, kwam tot stand rond 1800. Erachter staat het kleine voorm. Groene Kruisgebouw (circa 1920).

Woonhuizen. Het met gezwenkte gevel uitgevoerde diepe pand Rivierdijk 73 stamt uit 1726 (gevelsteen) en was oorspronkelijk een veerhuis, daarna tot circa 1850 een visafslag en later enige tijd een herberg-stalhouderij. Uit de 19de eeuw dateren het forse huis Kerkstoep 1 (circa 1850; zonnewijzer 1855?), het met gesneden windveren versierde dwarse huis Rivierdijk 173 (circa 1880) en de winkel met flankerende woningen Rivierdijk 281-285 (circa 1890). Iets jonger is het L-vormige huis Rivierdijk 519 (circa 1910).

Gemalen en sluizen. Aan de monding van het in 1818-'19 aangelegde Kanaal van Steenenhoek liggen een oud

[p. 98]

en een nieuw bemalingscomplex voor de Lingeboezem. In 1861-'64 gebouwd naar ontwerp van J. Dirks is het voorm. stoomgemaal met schutsluis (bij Kanaaldijk Zuid 1), waarvan het langwerpige ketelhuis met rondboogvensters nu dient als woonhuis. In 1945 werd de bemalingstaak overgenomen door het naastgelegen Linge-gemaal mr. dr. G. Kolff (Kanaaldijk Zuid 1), dat is voorzien van drie door dieselmotoren aangedreven schroefpompen. Dit gemaal is ontworpen door C.W. Lely en P.H.V. Bogaerts. De bijbehorende schut- en keersluis bestaat uit drie spuikanalen en een schutsluis met een hefdeur en drie stel puntdeuren.

Bedrijfsgebouwen. Voorbeelden van grote bedrijfshallen van scheepswerven zijn de twee uit circa 1920 daterende loodsen van de scheepswerf Damen (Rivierdijk 436-444), opgetrokken in staalskelet-vakwerk met bakstenen vullingen. Een zelfde bouwwijze is toegepast bij de fabriekshallen van de scheepswerf en machinefabriek ‘De Merwede’ (Rivierdijk 586).

De watertoren (Rivierdijk 420) verrees in 1923 naar een ontwerp van het Technisch Adviesbureau der Vereeniging van Nederlandse Gemeenten als een betonnen toren met uitkragende vierkante bovenbouw en een tentdak.

De Alg. begraafplaats (Rivierdijk 315) werd in 1829 aangelegd. Opmerkelijk is de stèle met frontonbekroning en acroteriën op de grafkelder uit 1855 voor de ambachtsheren- en burgemeestersfamilie Wisboom.