Monumenten in Nederland. Zuid-Holland

Boskoop

Boskoop, Dorp en omringend gebied

Dijkdorp, ontstaan in de 13de eeuw als veenontginning aan weerszijden van de Gouwe. De bebouwing ontwikkelde zich vooral langs de haaks op de Gouwe staande bebouwingsas Zijde-Reijerskoop. Door een brand in de Herv. kerk (1895) en de sloopactiviteiten voor de verbreding van de Gouwe (rond 1936) is veel van de oude dorpsbebouwing verdwenen. Al van middeleeuwse oorsprong zijn de sierheesterteelt en boomkwekerij waar Boskoop om bekend staat. Mede voor het vervoer van de planten kwam in 1934 de spoorlijn Alphen aan den Rijn-Gouda gereed, evenals het tentoonstellingsgebouw Flora tegenover het station. Na de Tweede Wereldoorlog verrees aan de westzijde, net buiten het kwekerijengebied, een woonwijk (Snijdelwijk).

De Herv. kerk (Kerkplein 1) is een kruiskerk met een toren van vier geledingen voorzien van balustrade en naaldspits. Deze naar ontwerp van H.J. Nederhorst (1895) in neorenaissancestijl gebouwde kerk heeft aan de koorzijde een omlijste hoofdingang met dorische pilasters en bevat een door de firma Bätz & Co. gebouwd orgel (1897).

Overige kerken. Het eenvoudige zaalgebouw van de Chr. Geref. kerk (Nieuwstraat 79; circa 1900) is voorzien van rondboogvensters. De Geref. kerk (Zijde 11a; 1928-'30, J.H. van Osnabrugge) is een zakelijk-expressionistische kruiskerk met aangebouwde pastorie en de Vrijz. Prot. kerk (Burg. Colijnstraat 22; circa 1935) een klein zaalgebouw met driezijdig gesloten uitbouwen en een taps toelopende slanke klokkentoren. Van na de oorlog dateert de moderne R.K. St.-Joannes de Doperkerk (A.P. van Neslaan 50; 1969-'71, P. Dykema) met vrijstaande stalen klokkenstoel.

[p. 96]

Boskoop, Herv. kerk

Scholen. De voorm. Chr. lagere school (Nieuwstraat 77), in 1901 gebouwd als een tweeklassig schoolgebouw met neorenaissance-details, is nu een verenigingsgebouw. De Rozenburcht (Rozenlaan 4), voorheen een school met internaat, is een L-vormig gebouw uit circa 1915 met houten geveltop.

Het raadhuis (Raadhuisplein 1-5) werd in 1929 gebouwd naar een zakelijkexpressionistisch ontwerp van D.L. Landman. Het trapbordes is voorzien van beeldhouwwerk in de vorm van vruchten dragende vrouwen. De in 1993 aan de oostzijde toegevoegde uitbreiding sluit aan op het oorspronkelijke ontwerp.

Woonhuizen. Mogelijk van 18de-eeuwse oorsprong is het diepe huis Voorkade 64, dat een afgeknotte klokgevel met kroonlijst heeft. Het in 1856 gebouwde dwarse huis Reijerskoop 56 heeft een voorgevel met blokbepleistering. Het pand is als boomkwekersmuseum ingericht. Neorenaissance-details vertonen de villa Gouwestraat 14 (circa 1895), het herenhuis Burg. Colijnstraat 175, het middenganghuis Biezen 70 (circa 1900), de villa Zijde 17 en het dubbele herenhuis Burg. Colijnstraat 36-38 (circa 1910). Het dubbelpand Gouwestraat 18-17 (circa 1905) is ontworpen met rationalistische en jugendstil-elementen. Vroeg-20ste-eeuwse arbeiderswoningen zijn Zijde 260-270 (circa 1905; rechte lijstgevels) en Zijde 312-322 (circa 1910; getrapte lijstgevels).

In opdracht van rijke boomkwekers werden verschillende interessante villa's gebouwd, vaak met een jugendstil-detaillering, zoals de in 1906 voor M. van Tol gebouwde villa Biezen 51 met gekleurde tegeltableaus en smeedijzeren balkonhekken. Andere voorbeelden zijn Rozenlaan 2 (1907), Huize Wilhelmina (Reijerskoop 30; 1905), Burg. Colijnstraat 46, 54-56 en 80 (alle circa 1910), Reijerskoop 32 (1909; met sierspant) en Reijerskoop 34 (circa 1905). De villa Laag Boskoop 123 (1914) met chaletstijl- en jugendstil-elementen is ontworpen door J. Koerts. De wit gepleisterde villa Biezen 19 (circa 1915) heeft vakwerktopgevels. Andere voorbeelden uit deze periode zijn de villa's Zijde 91, 101 en 125, Biezen 74 en Reijerskoop 85. De villa Rozenlaan 50 (circa 1920) heeft een fraai houten balkonhek. Rond 1930 werden de met riet gedekte expressionistische villa's Rietvink (Burg. Colijnstraat 112), Linquenda (Laag Boskoop 11) en Zijde 436 gebouwd.

Winkels. In rijke neorenaissance-stijl

Boskoop, Villa Biezen 51 (1997)

uitgevoerd is de winkel Dorpsstraat 16 (1895). De gevel van winkelpand Dorpsstraat 4 (circa 1905) is versierd met jugendstil-tegels. Fraaie jugendstilwinkels zijn verder Gouwestraat 8 (1908), Gouwestraat 10 (circa 1905) en het soberder uitgevoerde pand Reijerskoop 45 (circa 1910). Zakelijkexpressionistisch van vorm is het woonen winkelpand Zijde 122-124 (circa 1930).

Boerderijen. De krukhuisboerderij Reijerskoop 196 stamt uit de eerste helft van de 17de eeuw. De langhuisboerderij Spoelwijksedijk 2 met houten geveltopversiering werd in 1905 gebouwd.

De watertoren (Zijde 442) verrees in 1908 naar plannen van J. Schotel. De uitkragende bovenbouw met jugendstildetails is na 1994 afgebroken. Het ijzeren Intze-reservoir ligt naast de toren.

Bedrijfsgebouwen. Van de rond 1910 voor de firma Joh. van der Kooy & Zn. gebouwde zagerij en schaverij (Laag Boskoop 14) heeft het in hout uitgevoerde tweelaags bedrijfsgedeelte een kalkzandstenen voorgevel met jugendstil-ornamenten. De bijbehorende directeursvilla is voorzien van een vakwerkgeveltop en gekleurd metselwerk.

Karakteristieke voorbeelden van houten boomkwekersloodsen (circa 1930) zijn die van de firma L. Geers (Laag Boskoop ong.) en de firma J.A. Loef (Parklaan ong.).

Het voorm. veilinggebouw ‘Flora’

[p. 97]

Boskoop, Veilinggebouw Flora

(Parklaan 4) kwam rond 1932 tot stand naar een functionalistisch ontwerp van D.L. Landman. Het in gele baksteen opgetrokken L-vormige pand heeft een dominerende hoektoren en halfronde gevelbeëindigingen. Aan het gebouw grenst een grote tentoonstellingshal.

Het Florapark (bij Parklaan 4), een geometrisch park met rosarium en tuinkoepel, werd in 1932-'33 aangelegd naar ontwerp van S.G.A. Doorenbos. De ronde open tuinkoepel (circa 1936) heeft een met koper bekleed koepeldak op zes zuilen. In 1997 is het rosarium gerenoveerd (door G.J. Nottelman) en opnieuw ingeplant.

Het station (Parklaan 2), een langgerekt gebouw met verhoogd middengedeelte en lagere zijvleugels, werd in 1934 naar ontwerp van H.G.J. Schelling gebouwd met een ijzerskelet met baksteenvulling. Het station omvat ook een bagagedepot, kantoor en wachtruimte.

De hefbrug over de Gouwe (Reijerskoop ong.) werd in 1936 door de firma De Vries Robbé & Co. geleverd. Deze geklonken stalen brug heeft twee taps toelopende heftorens in een open vakwerkconstructie. Het veelhoekig bedieningshuis is voorzien van een koperen dak.

De Alg. begraafplaats (bij Reijerskoop 83), aangelegd in 1875, bezit een poortgebouw met nevenruimten in eclectische stijl. Interessant zijn de grafsteen voor de kweker en pomoloog (vruchtenkenner) K.J.W. Ottolander († 1888) en de afgebroken zuil voor pomoloog D.A. Koster († 1917).