Benthuizen
(gemeente Rijnwoude)
Ontginningsdorp, ontstaan in de late middeleeuwen en voor het eerst vermeld in 1281. De lintbebouwing concentreerde zich langs de Dorpsstraat en aan weerszijden van het dorp liggen droogmakerijen (1756-'65). Na de Tweede Wereldoorlog is het dorp aan de zuidzijde uitgebreid.
De Herv. kerk (Dorpsstraat 48-46) is een T-vormig gebouw voorzien van een half-ingebouwde, ongelede toren met ingesnoerde spits. De toren stamt uit 1672 en bevat een door Claude Fremy gegoten klok (1691). De bijbehorende kerk werd in 1796-'97 vervangen door een zaalkerk, mogelijk naar ontwerp van timmerman Jan Voorwinden. In 1937-'38 heeft men naar plannen van G. van Hoogevest aan de noordzijde een uitbouw en ingangsportalen toegevoegd. Het interieur wordt gedekt door stucplafonds uit 1937-'38. Naast het orgel bevindt zich de herenloge met stucwerkdecoraties in Lodewijk XVI-stijl (circa 1796). Tot de inventaris behoren een preekstoel (circa 1650) en twee 18de-eeuwse grafzerken. Van de hand van H. Overrekker zijn twee deuren in Lodewijk XVI-stijl en waarschijnlijk ook het doophek (alle circa 1796). Het door de gebroeders Gabry gebouwde orgel (1903) heeft een orgelkast uit 1888. De blokvormige pastorie (Dorpsstraat 80) dateert uit 1928 en is ontworpen door L. Dekker.
Het voorm. raadhuis (Secretaris Runsinkbrink 1) is een traditionalistisch tweelaags pand met zadeldak en forse schoorstenen, gebouwd in 1955 naar ontwerp van R.H. Fledderus. De wapensteen is gemaakt door C. van Kralingen.
Woonhuizen. Voorbeelden van dwarse eenlaagspanden uit circa 1905 met mansardedaken en een tot topgevel opgetrokken middenrisaliet zijn Dorpsstraat 22 en Dorpsstraat 82. Expressionistische invloeden vertonen het dijkhuis Heereweg 18 (circa 1925), het huis Dorpsstraat 71 (circa 1930) en de villa Dorpsstraat 27 (circa 1935).
Windmolen ‘De Haas’ (Dorpsstraat 139) is een ronde stellingmolen met deels gepleisterde romp en een met zinken losanges beklede kap. Deze korenmolen uit 1772 is bij een restauratie in 1983-'85 grotendeels vernieuwd.
Boerderijen. Uit 1842 dateert de langhuisboerderij
Heereweg 34. De kop-rompboerderij
Heereweg 32 is waarschijnlijk in 1929 gebouwd ter vervanging van een voorganger uit 1847. In het gehucht Hogeveen ten oosten van
Benthuizen, Boerderij Hoogeveenseweg 27
Benthuizen liggen de boerderij
Hoogeveenseweg 27 (circa 1915) met villaachtig voorhuis en de traditionalistische
Mariahoeve (Hoogeveenseweg 14, Hazerswoude-Dorp) uit 1933, ontworpen door M. Gerritzen.
Auteursrechtelijk beschermd