Monumenten in Nederland. Zeeland

Westkapelle
(gemeente Veere)

Wegdorp, ontstaan in de middeleeuwen op een kreekrug. In de Romeinse tijd was

[p. 267]

niet ver van de huidige kern een zeehaven op Engeland. De oorspronkelijke kapel van de Westermonstersekerk te Middelburg, gewijd aan St. Willibrordus, werd in de 11de eeuw vervangen door een nieuwe kerk. Westkapelle kreeg in 1223 stadsrechten van graaf Floris IV, maar nadien ontwikkelde de stad zich nauwelijks meer. Uiteindelijk verdween een deel van de middeleeuwse stad - met de kerk - in de golven. In de 15de eeuw begon men meer landinwaarts met de bouw van een nieuwe kerk. Toen werd ook begonnen met de aanleg van de Westkapelse Zeedijk, die sindsdien stelselmatig is verhoogd en verzwaard. Aan de zuidzijde van de huidige Zuidstraat lag voorheen 't Hof van Westkapelle (gesticht 1679). Op 3 oktober 1944 werd de zeedijk bij Westkapelle gebombardeerd om Walcheren te inunderen, waarbij het dorp zwaar werd getroffen. Er waren vele slachtoffers, tachtig procent van de bebouwing werd verwoest en de Westkapelse kreek ontstond. Nadat het gat in de dijk in 1945 was gedicht, werd het dorp grotendeels volgens de oude opzet herbouwd. Westkapelle heeft zich vervolgens ontwikkeld tot een badplaats van toenemend belang. Recent is aan de noordzijde een uitbreiding tot stand gekomen.

De kerktoren (Kerkeweg 1) behoorde bij een tussen 1432 en 1470 gebouwde driebeukige hallenkerk, gewijd aan St. Willibrordus. De forse laat-gotische toren heeft vier geledingen met haakse steunberen en bovenop een ijzeren lichtbaak. De ingang is voorzien van een geprofileerde spitsboog met driepasvulling; hierboven bevindt zich een spitsboogvenster. De bijbehorende kerk werd na verwoesting in 1572-'74 in verkleinde vorm herbouwd. In 1802 werd de torenspits deels gesloopt voor het plaatsen van een seintoestel en in 1817 kreeg de toren een kustlicht. Na een grote brand in 1831, ontstaan in de toren, werd de kerk afgebroken maar bleef de toren met kustlicht behouden. In 1906 werd de huidige ijzeren lichtbaak met een elektrisch licht geplaatst. De tussen 1924 en 1934 gerestaureerde toren werd bij het bombardement in 1944 licht beschadigd.

Rond de toren bevindt zich de Alg. begraafplaats (Kerkeweg 3), gevormd

Westkapelle, Kerktoren annex vuurtoren

door het oorspronkelijke kerkhof en een moderne uitbreiding. Er is een monument ter herinnering aan het bombardement van 1944.

Kerken. In 1903 ontstaan door verbouwing van oude marechausseewoningen (met klein kantoor) is de (Geref.) Bethelkerk (Noordstraat 15). Deze wit gepleisterde zaalkerk met spitsboogvensters is verbouwd in 1922 en 1970 (jaartallen op ingangslatei). De kerk van de Geref. Gemeente (Rookstraat 1), een eenvoudige zaalkerk met klokkenstoel, is in 1949 gebouwd naar plannen van J.F. Berghoef en H. Klaarenbeek ter vervanging van een voorganger uit 1921. De (Herv.) Moriakerk (Markt 67) is een ruime zaalkerk met schilddak en dakruiter, gebouwd in 1951 naar ontwerp van J.F. Berghoef en H. Klaarenbeek. Het uurwerk op de dakruiter is afkomstig van het in 1944 verwoeste oude raadhuis. De kerk zelf verving het bij het bombardement verwoeste Herv. kerkgebouw uit 1834.

De voorm. marechausseekazerne (Poppekerkseweg 1-5), thans ‘Duinzicht’ geheten, is een fors, sober vorm gegeven pand met uitspringend middendeel, gebouwd rond 1920 volgens een standaardtype dat onder meer ook in IJzendijke voorkomt. Na 1957 is de kazerne tot drie woningen verbouwd.

Het voorm. raadhuis (Markt 95), gebouwd in 1953 in traditionalistische stijl, is een tweelaags pand met souterrain en voorzien van een torenpartij boven het trappenhuis. Het is in de plaats gekomen van het 17de-eeuwse raadhuis, dat bij het bombardement in 1944 verloren is gegaan.

Woonhuizen. De dwarse huizen Markt 92-96, alle onder één kap, dateren in oorsprong uit de 18de eeuw en hebben mogelijk tot ‘'t Hof van Westkapelle’ behoord. Het herenhuis Zuidstraat 42 uit 1881 is de voorm. pastorie van de Herv. kerk.

[p. 268]

Windmolen ‘De Noorman’ (Molenwal 25) is een ronde stellingmolen met deels gewitte onderbouw en een met dakleer beklede kap. Deze korenmolen uit 1852 werd opgericht door het ‘Fonds tot Heil van Jongelingen’ en de eerste eigenaar N. Verhulst. Bij het bombardement in 1944 raakte de molen zwaar beschadigd. In de recent gerestaureerde molen is sinds 1985 een molenmuseum gevestigd.

Boerderijen. Ten oosten van Westkapelle liggen aan de Prelaatweg enkele interessante boerderijen, zoals Prelaatweg 5 met als belangrijkste onderdelen het van oorsprong mogelijk 18de-eeuwse woonhuis met zadeldak en omlijste ingangspartij, en een grote - deels houten - schuur uit 1898 (jaartal in dakpannen ingelegd). De boerderij Prelaatweg 21 omvat een woonhuis en een grote houten dwarsdeelschuur uit circa 1900.

De vuurtoren bekend als het ‘Lage Licht’ (Zeedijk 5), gelegen ten noorden van Westkapelle, bestaat uit een ronde conische romp van vier verdiepingen met een balustrade en een lichthuis met koepel en draailicht. De uit gietijzeren elementen van gieterij J.L. Nering Bögel opgebouwde toren verrees in 1875 naar ontwerp van Q. Harder. De rood-wit geschilderde toren is inwendig voorzien van een gietijzeren spiltrap.