Monumenten in Nederland. Zeeland

Sint Jansteen
(gemeente Hulst)

Wegdorp, gelegen op een oude dekzandrug, ook Sint Jan ter Steene genoemd naar het in 1170 vermelde kasteel (steen) met een kapel gewijd aan St. Johannes de Doper. Het in de 16de eeuw ingepolderde gebied was een vrije heerlijkheid (tot 1795) en tot 1970 een zelfstandige gemeente. De gotische kerk werd in 1857 afgebroken. Na de Tweede Wereldoorlog heeft het dorp zich stervormig rond de kerk uitgebreid.

De R.K. St.-Joannes de Doperkerk (Hoofdstraat 4) is een driebeukige kruiskerk met driezijdig gesloten koor en een ingebouwde toren met achtkantige lantaarn, naaldspits en een westportaal. Deze neogotische kerk werd in 1857-'60 gebouwd naar ontwerp van P. Soffers. De transeptarmen zijn in 1898 toegevoegd naar plannen van J. Goethals. De dakruiter op de viering heeft men in 1996 verwijderd. Inwendig wordt de middenbeuk gedekt door een gestukadoord houten tongewelf met kruisribben en de zijbeuken door kruisribgewelven van gestukadoord hout. Tot de inventaris uit de bouwtijd behoren de biechtstoelen, twee koorbanken, de kruiswegstaties en het orgel.

Op het kerkhof bevindt zich een grafheuvel met gietijzeren grafkruis, gemaakt door de firma Asselbergs uit Bergen op Zoom, alsmede een grafteken in de vorm van een hardstenen kist voor P. de Kerf († 1910). De forse pastorie (Hoofdstraat 6) kwam in 1926-'27 tot stand in expressionistische stijl naar ontwerp van F.R.J. Rouleau. Het H. Hartbeeld dateert uit dezelfde tijd.

Het voorm. raadhuis (Hoofdstraat 25) is een gepleisterd tweelaags pand voorzien van een middenrisaliet met dakruiter en geflankeerd door lagere aanbouwen. Ambachtsheer Willem van Hogendorp liet het pand in 1790 bouwen als rechthuis. De bepleistering en de dakruiter zijn vermoedelijk rond 1860 toegevoegd. Inwendig bevinden zich Franse beelden van Justitia en Prudentia (circa 1740).

Woonhuizen. Voorbeelden van interessante herenhuizen in neorenaissance-stijl zijn Rustoord (Hoofdstraat 45; circa 1900) en Hoofdstraat 2 (circa 1905). Zakelijk-expressionistisch van vorm is Hoofdstraat 37-39 (circa 1930).

Het pompstation (Van Hogendorplaan ong.), gelegen ten zuiden van Sint Jansteen, is een sober traditionalistisch gebouw uit 1949, dat naar plannen van

Sint Jansteen, R.K. St.-Joannes de Doperkerk

[p. 224]

Heikant bij Sint Jansteen, R.K. kerk Heilige Theresia van het Kindje Jezus

J.A. Kuiper, F.J. Gouwetor, J. de Ranitz en R.D. Bleeker is opgericht voor het waterleidingbedrijf Zeeuwsch Vlaanderen.

De R.K. kerk H. Theresia van het Kindje Jezus te Heikant (Julianastraat 16), gelegen ten zuidwesten van Sint Jansteen, is een grote kruiskerk met vierzijdig gesloten apsis en een terzijde geplaatste toren met spits. De kerk met expressionistische en art decó-vormen werd in 1929-'30 gebouwd naar ontwerp van F.B. Sturm. Inwendig wordt de kerk gedomineerd door de gemetselde paraboolgewelven van gele baksteen, voorzien van gewelfribben met accenten in zwarte steen. De pastorie (Julianastraat 18) dateert uit 1930-'31 en is uitgevoerd naar plannen van Sturm. In het park achter de kerk bevindt zich een uit 1934 daterende processiegang voor St. Theresia, bestaande uit zeven bakstenen kapellen met keramische reliëfs.

De kapel ter Eecken inhet gehucht Kapellebrug (Gentsevaart 59), gelegen ten zuidoosten van Sint Jansteen, werd in 1935 gebouwd. De recht gesloten zaalkerk met dakruiter herinnert aan het in 1459 gestichte bedevaartsoord O.L. Vrouwe Troosteres der Bedroefden, dat in 1578 werd verwoest. Na herbouw in 1632 werd het eind 17de eeuw afgebroken. In het Mariapark bevinden zich zeven Mariastaties uit 1935.