Monumenten in Nederland. Zeeland

Sint Anna ter Muiden
(gemeente Sluis)

Kleine stad, ontstaan rond 1200 aan de linkeroever van het Zwin op het Greveningeschor. De eerst Mude genoemde nederzetting kreeg in 1241 stadsrechten van Johanna van Constantinopel, gravin van Vlaanderen. Het begin 14de eeuw belangrijke Mude diende als voorhaven van Brugge en was lid van de Vlaamse Hanze. Plunderingen door de Engelsen in 1385 en 1485, maar ook de toenemende concurrentie van Sluis reduceerden de stad in de 15de eeuw tot de kleine landstad Sint Anna ter Muiden. Gedeeltelijke inpolderingen van het Zwin volgden in 1716 en 1795. Na de aanleg van de Zwinpolder (1864) werd het stadje in 1880 bij de gemeente Sluis gevoegd. Sinds 1977 is Sint Anna ter Muiden een beschermd stadsgezicht.

De Herv. kerk (Nederherenweg 1), oorspronkelijk gewijd aan St. Anna,

Sint Anna ter Muiden, Herv. kerk

bestaat uit een kleine kerk en een imposante toren van twee geledingen met haakse steunberen. Deze 14de-eeuwse gotische toren zonder spits en met inwendig een kruisgewelf op kraagstenen is, gezien de dakmoeten en de dichtgemetselde spitsboogopeningen, de oude vieringtoren van een eenbeukige kruiskerk. Tijdens de Opstand zijn schip, koor en noordtransept verdwenen. Het restant van het zuidtransept heeft men in 1653-'54 gebruikt voor de bouw van een kleine protestantse kerk met aangebouwde consistorie. Beschadigingen hieraan in 1708 werden hersteld in 1717. In 1905 onderging de toren een herstelling. Bij een restauratie in 1956-'57, naar plannen van E.P. en W. Messer, kreeg de toren een bakstenen borstwering, werd de traptoren iets hoger opgetrokken en kregen de kerkvensters gotiserende vorktraceringen. Tot de inventaris behoren onder meer een grafzerk van Jan Blanckaert († 1443), eenvoudig midden-17de-eeuws meubilair en een door H. Knipscheer gebouwd orgel (1871).

Het toegangshek tot het kerkterrein bestaat uit hardstenen pijlers met elementen in Lodewijk XV- (uitbollend deel) en Lodewijk XVI-stijl (vaas en ‘geteld geld’-motief). Op het kerkhof bevinden zich onder meer een zerk voor J.A. Janssen († 1870) en een obelisk met vaas voor P. Parmentier († 1918).

[p. 223]

Sint Anna ter Muiden, Stadspomp (1994)

Het voorm. stadhuis (Marktplein 12) is een onderkelderd dwars pand uit circa 1650 met een wapensteen boven de ingang. De door Georgius du Mery gegoten klok (1761) werd na de verbouwing van het stadhuis in 1786-'89 in de nieuwe dakruiter opgehangen. Na 1880 heeft men het stadhuis als woonhuis ingericht. Vlakbij staat de in 1789 door Charles Schoone gemaakte hardstenen stadspomp (Marktplein ong.) voorzien van het stadswapen en een vaasbekroning in Lodewijk XVI-stijl.

Woonhuizen. De bebouwing van Sint Anna ter Muiden bestaat overwegend uit dwarse eenlaagspanden, waarvan de oudste dateren van na het midden van de 17de eeuw en de meeste rond 1960 flink zijn gerestaureerd. Voorbeelden hiervan zijn de met jaartalankers gedateerde woonhuizen Marktplein 1 (1657) en Singel 13 (1682). Vergelijkbaar van opzet zijn Jonkvrouw Geilstraat 1 en de dubbele huizen Marktplein 6-7 en Singel 7-9. Meer 18de-eeuws van karakter zijn de huizen Anworpstraat 2, Jonkvrouw Geilstraat 10, Marktplein 8 en Marktplein 10. Laatstgenoemde heeft een aangebouwde, zwart geteerde schuur. Marktplein 2 en 3 zijn diepe eenlaags huizen met tuitgevels. Het dwarse huis Marktplein 11 is gedeeltelijk onderkelderd. Met de jaartalankers ‘1775’ gedateerd is het tweelaags huis Haven 1. Forser van karakter - en vermoedelijk met een 18de-eeuwse kern - zijn het dwarse tweelaags huis Marktplein 13 en het diepe tweelaags huis Marktplein 14. Vroeg-19de-eeuws is het forse herenhuis St.-Annastraat 193. In het kader van de algehele restauratie van het stadje werd rond 1960 ter afsluiting van de restauratie van het Marktplein een tweeklassige school onherkenbaar verbouwd tot het dwarse woonhuis Marktplein 16.

Boerderijen. Rondom de kern liggen enkele interessante boerderijen. De Hoeve Maneschijn (Graaf-Jansdijk 7) heeft een gepleisterd eenlaags woonhuis met een laat-17de-eeuwse kern en latere schuren. In het huis bevindt zich een 18de-eeuwse beschilderde bedstedenwand. De hoeve Jonkvrouw Geilstraat 3 kan in oorsprong 18de-eeuws zijn. De forse, met riet gedekte schuur Greveningseweg 4 dateert uit het begin van de 19de eeuw.