Monumenten in Nederland. Zeeland

's-Heerenhoek
(gemeente Borsele)

Dorp met rechthoekige stratenaanleg, ontstaan na de bedijking van de Borsselepolder in 1616 op een ‘hoekje’ grond aan de voet van een T-kruising van twee dijken. Die grond behoorde toe aan de heer van kasteel Schenge te 's-Heer Arendskerke. Nadat het dorp in 1669 door brand was geteisterd, werd in 1672 een nieuw kerkgebouw in gebruik genomen (in 1987-'88 verplaatst naar het Openluchtmuseum te Arnhem). Het dorp werd het katholieke centrum van de streek. In 1980 is men begonnen met het vernieuwen en uitbreiden van de oude dorpskom.

De R.K. St.-Willibrorduskerk (Deken Holtkampstraat 9) is een driebeukige basilikale kruiskerk met driezijdig gesloten koor, dakruiter en een toren van drie geledingen met een achtzijdige lantaarn voorzien van frontalen en hoge spits. Deze neogotische kerk verrees in 1873-'74 naar ontwerp van Th. Asseler ter vervanging van een schuurkerk uit 1796. In de toren hangt een door Michael Burgerhuys gegoten klok (1620). Het exterieur is uitgevoerd met versieringen in gele baksteen en heeft roosvensters bij het transept en de toren. Inwendig bevat de kerk zuilen met knopkapitelen en gestukadoorde houten gewelven. Tot de inventaris uit de bouwtijd behoren het neogotische hoofdaltaar, de preekstoel en het orgel uit 1907 gemaakt door de firma B. Pels.

Het zusterklooster (bij Deken Holtkampstraat 9), daterend uit dezelfde tijd als de kerk, is in 1961 vervangen door een nieuw klooster in traditionalistische stijl.

Woonhuizen. Het uit 1871 daterende herenhuis Benedenstraat 3, dat tot 1928 diende als Herv. pastorie,

's-Heerenhoek, R.K. St.-Willibrorduskerk (1972)

[p. 125]

's-Heerenhoek, Meestoof Nederland

heeft een gepleisterde eclectische gevel met decoratieve consoles in de kroonlijst. Karakteristieke dwarse eenlaagspanden uit circa 1900 met neorenaissance-details zijn Molendijk 31-33 en verder Molendijk 1, 25 en 37. Een neorenaissance-detaillering hebben ook de vrijstaande middenganghuizen Werrilaan 11, 19, 21 en 23 (circa 1915), met een dakkapel of dakerker boven de inpandige ingangsportalen, die deels een jugendstil-betegeling hebben.

De meestoof ‘Nederland’ (Stoofweg 7) is een langgerekt gebouw uit circa 1840 met rondboogvensters in de voorgevel. Aan de achterzijde is het woonhuis aangebouwd.

Het trafohuisje (Kuijpersdijk ong.), gebouwd in 1931 voor de P.Z.E.M. naar ontwerp van C.W.B. Keller, heeft een overkragend tentdak en inspringend metselwerk.

Boerderijen. In de omgeving van 's-Heerenhoek liggen enkele interessante boerderijen, zoals de hoeve Paardenborgh (West Langeweg 3), waarvan het gepleisterde woonhuis met tuitgevel stamt van 1615 (jaartalankers). De houten wagenschuur is 19de-eeuws. De van 1840 (jaartalankers) daterende boerderij Borsselsedijk 10 heeft een dwars woongedeelte met inwendig tegeltableaus uit de bouwtijd. Verder zijn er een aangebouwd zomerhuis en een gepotdekselde houten schuur met vier inrijdeuren en een rieten wolfdak. Een karakteristiek voorbeeld van een laat-19de-eeuwse boerderij is 's Heerenhoeksedijk 54, met als woongedeelte een middenganghuis in neorenaissance-stijl. De aangebouwde deels houten dwarsdeelschuur is iets hoger dan het woonhuis en heeft één stel wit omlijste wagendeuren en twee stel mendeuren.