Monumenten in Nederland. Zeeland

Breskens
(gemeente Sluis)

Dorp, ontstaan na de bedijking in 1518 van de schorren van het Breskenszand. Na de inundatie van het gebied in 1583 volgde herdijking in 1610 en 1639. Breskens ontwikkelde zich tot een havenplaats. Vanwege de strategische ligging werden in 1810-'12 bij het dorp een vijfzijdig fort (Imperial, later Frederik Hendrik) en een vierkante redoute (Napoleon, later Willem I) gebouwd. In 1832-'35 volgde de aanleg van een havenfort. De eerstgenoemde verdedigingswerken heeft men tussen 1870 en 1880 grotendeels gesloopt; het havenfort rond 1900. De bij de haven horende spuikommen (1827-'28) werden in 1920 gedempt en gedeeltelijk omgevormd tot het Spuiplein. Oostelijk van de bestaande haven ontstond in 1927-'28 een nieuwe haven voor het provinciale veer Vlissingen-Breskens.

Een bombardement op 11 september 1944 legde Breskens grotendeels in puin. De wederopbouw kwam tot stand op basis van een stedenbouwkundig plan van A. Rothuizen uit 1945, in 1946 bijgestaan

Breskens, Vuurtoren (1991)

door M.F. Duintjer en A. Komter. Aan de westzijde van Breskens, bij het voormalige fort Frederik Hendrik, volgde in 1958 de aanleg van een nieuwe veerhaven. Na de Tweede Wereldoorlog is het gebied tussen de oude en de nieuwe veerhaven volgebouwd. In 1971 kwam de Deltadijk tussen dorp en haven te liggen. Op korte afstand aan de oostzijde van het dorp is in 1995 het luxeappartementencomplex Port Scaldis gerealiseerd.

Kerken. De R.K. St.-Barbarakerk (Europastraat 7) is een recht gesloten zaalkerk met dakruiter, gebouwd in 1950 als noodkerk en nooit vervangen door een permanent gebouw. Het gebouw voor Chr. Samenkomsten (Langeweg 1) bestaat uit een zaalkerk en een rijzig, torenachtig ingangsportaal uit

[p. 81]

circa 1950. De Vrije Evang. kerk (Papendrecht 4) is een sobere zaalkerk van 1952 met dakruiter en ingangsportaal, ontworpen door A.C. Kammmeyer. De Herv. kerk (Dorpsstraat 50) is een driebeukige kerk voorzien van steekkappen boven de zijbeuken en een slanke geveltoren met ranke lantaarn in gewapend beton. Deze kerk kwam in 1947-'52 tot stand naar ontwerp van A. Eibink ter vervanging van een verwoeste voorganger uit 1619. Naar ontwerp van J. Kolff opgetrokken is de kleine voorm. Geref. kerk (Nieuwstraat 23) - nu woonhuis - uit 1954.

Woonhuizen. Tot de spaarzaam bewaard gebleven vooroorlogse bebouwing behoren het woonhuis Dorpsstraat 31 (circa 1910) met rationalistische details en Dorpsstraat 78 (circa 1930) met expressionistische elementen.

Het bankgebouw Spuiplein 27 is een rijzig drielaags gebouw met rationalistische details, gebouwd rond 1922 voor de Bank-Associatie.

De achtzijdige muziektent (Spuiplein ong.) dateert van 1929 en is voorzien van boogvormige smeedijzeren versieringen.

De lichtbaak (Oranjeplein ong.) is een kustlicht van 1913 met opengewerkte ijzeren constructie voorzien van trap, omgang en lichthuis. Rond 1980 heeft men de baak op de plaats van het oude havenfort herbouwd.

Verdedigingswerken. Van het voorm. fort Frederik Hendrik (Nieuwesluisweg ong.), gebouwd als fort Imperial in 1810-'12, is het zuidelijke deel van de gebastioneerde vijfhoek behouden. In 1988-'90 is aan de noordzijde de Deltadijk om het fort gelegd; het binnenterrein is ingevuld met recreatiewoningen. Van de voorm. Stutzpunktgruppe Breskens (tegenover Oude Rijksweg 30) resteren enkele in 1942-'43 gebouwde Duitse bunkers. Zij maakten deel uit van het zuidfront van de vesting Vlissingen.

De vuurtoren (Nieuwesluisweg 14), gelegen ten westen van Breskens, bestaat uit een achtkantige conische romp van vijf verdiepingen met een balustrade en een lichthuis met koepel en draailicht. De uit gietijzeren elementen opgebouwde toren werd in 1867 uitgevoerd naar ontwerp van Q. Harder door de ijzergieterij L.J. Enthoven & Zn. te 's-Gravenhage. De met horizontale witte en zwarte banden beschilderde toren is inwendig voorzien van gietijzeren trappen.