Monumenten in Nederland. Zeeland

Biervliet
(gemeente Terneuzen)

Kleine stad, in 1183 voorzien van stadsrechten door Filips van den Elzas, graaf van Vlaanderen. Een stormramp in 1375 deed ten oosten van Biervliet de Braakman ontstaan en een storm in 1404 reduceerde het grondgebied tot een eiland. Uiteindelijk bleef van deze, ooit door de zoutproductie bloeiende stad met twee parochiekerken (Maria- en St.-Nicolaaskerk) met haven, slechts wat lintbebouwing langs de oude Gentsestraat over. Dit restant viel in 1572 in handen van de Watergeuzen. Ten noorden van de Gentsestraat legde men in 1604 een vijfhoekig bastion aan met de Markt als centrum. De vesting werd in 1688 opgeheven. Vanaf 1619 werden de omringende gronden gaandeweg weer ingedijkt en in 1700 kwam de dijk naar IJzendijke gereed. Met de aanleg in 1866 van de Elisabethpolder aan de oostzijde van Biervliet verdween de haven. Het restant van de Braakman heeft men in 1952 afgedamd. Bescheiden uitbreidingen volgden aan de noordoost- en de zuidwestzijde.

De Herv. kerk (Kerkstraat 6) is een deels gepleisterde zaalkerk met portaal, traptoren en opengewerkte dakruiter, gebouwd in 1659-'60 door François Ritsaert met gebruik van materiaal van de middeleeuwse St.-Nicolaaskerk. De in 1944 verwoeste dakruiter heeft men in 1947-'48 herbouwd onder leiding van P. van Beveren. Het interieur wordt gedekt door een balkenplafond met korbeelstellen. Tot de inventaris behoren een preekstoel en doophek uit 1660. Cornelis van Barlaar vervaardigde in 1660 voor de kerk drie gebrandschilderde ramen. Een ervan toont het wapen en een portretmedaillon van stadhouder Willem III, een tweede toont het wapen van Zeeland en het raam van Biervliet heeft zes wapens en een beeltenis van Willem Beukelszoon. Tegen de kerk staat de voorm.

Biervliet, Herv. kerk

[p. 77]

tweeklassige openbare lagere school (Kerkstraat 4) uit circa 1850, die na 1884 lange tijd als bewaarschool heeft gediend.

De R.K. kerk Maagd Maria Onbevlekt Ontvangen (Noordstraat 46) is een driebeukige kerk met driezijdig gesloten koor en een toren van drie geledingen met ingesnoerde spits. Deze neogotische kerk werd in 1857-'58 gebouwd naar plannen van P. Soffers, ongeveer ter plaatse van de verdwenen middeleeuwse Mariakerk. In 1925 werden aan de oorspronkelijk eenbeukige kerk zijbeuken toegevoegd. Het interieur is rond 1965 gemoderniseerd. De L-vormige neoclassicistische pastorie (Noordstraat 44) dateert uit circa 1857.

Raadhuizen. Het voorm. raadhuis Burgemeester Maarleveldstraat 8 is een verhoogd gelegen, gepleisterd diep pand uit 1806 met bordestrap. Aan de voorzijde heeft het een hardstenen bordes van een voorganger van 1774. De bepleistering dateert van 1909. De aanbouw voor cachot en brandspuit heeft men in 1911 toegevoegd. De oorlogsschade is in 1948 hersteld. Het voorm. raadhuis Markt 10 is een breed tweelaags pand met luifel boven de ingang, uitgevoerd in 1953-'54 naar een traditionalistisch ontwerp van A. Rothuizen en P.J. 't Hooft. Vlakbij op de Markt staat het in 1958 door Ph. ten Klooster vervaardigde bronzen beeld voor Willem Beukelszoon († 1397), uitvinder van het haringkaken.

Woonhuizen. Tot de oudste bebouwing behoren enkele in opzet 18de-eeuwse dwarse eenlaagspanden: Burg. Maarleveldstraat 15, Kerkstraat 11 (gepleisterd) en Molenstraat 7. Mogelijk eveneens een oudere kern heeft het brede tweelaags huis Markt 5. Vergelijkbaar van opzet, maar 19de-eeuws, zijn de gepleisterde panden Markt 13 (circa 1840), Burg. Maarleveldstraat 1 en 5-7 (beide circa 1860). Rationalistische details vertoont het woonhuis Hoogstraat 11 (circa 1914).

De windmolen ‘De Harmonie’ (bij Molenstraat 9) is een beltmolen met een ronde bakstenen romp en een met dakleer beklede kap, oorspronkelijk in gebruik als olie- en pelmolen, later als korenmolen. Deze in 1967 en rond 1985 gerestaureerde molen werd in 1842 door I. Lybaart gebouwd als stellingmolen en in 1884 gewijzigd tot beltmolen.