Ubachsberg
(gemeente Voerendaal)
Dorp, ontstaan in de late middeleeuwen op het plateau van Ubachsberg aan de weg van Simpelveld naar Sittard. Opvallend is de cirkelstructuur van Kerkstraat-Hunsstraat-Oude Schoolstraat. Binnen de bestaande structuur is de bebouwing in de loop van de tijd verdicht.
De
R.K. St.-Bernarduskerk (Kerkstraat 30) is een kruiskerk met rond gesloten koor. Het schip en de ingebouwde toren verrezen in 1842 in neoclassicistische stijl naar plannen van J.H.J. Dumoulin. De toren bevat een nis met het beeld van St. Bernardus. De in Kunradersteen en neoromaanse vormen uitgevoerde koorpartij met transept heeft men in 1924 toegevoegd naar plannen van J. Beurskens. Tot de inventaris behoren een preekstoel, biechtstoelen en een communiebank uit de bouwtijd en verder
Ubachsberg, R.K. lagere school (1992)
kruiswegstaties (1860) en een hoofdaltaar (1924).
De rond 1850 opgetrokken pastorie (Kerkstraat 28) is sterk gemoderniseerd. Het H. Hartbeeld voor de kerk dateert uit circa 1925.
De voorm. R.K. lagere school (Oude Schoolstraat 33), uitgevoerd in Kunradersteen met twee kleine trapgevels, is gebouwd in 1916 en is sinds een renovatie in 1979 in gebruik als oefenruimte voor de fanfare. E.G. Meijers-Crouten ontwierp tegelijkertijd de onderwijzerswoning (Oude Schoolstraat 35), een blokvormig tweelaags pand van Kunradersteen.
Woonhuizen. Het 18de-eeuwse vakwerkhuis Oude Schoolstraat 21-23 heeft een lage verdieping. Voet en topgevel zijn opgetrokken in breuksteen. Het hoekpand Kerkstraat 75 is voorzien van een laat-19de-eeuwse gepleisterde eclectische pilastergevel. De rond 1905 opgetrokken villa Kerkstraat 44 vertoont neorenaissance-details. Opvallend is de toepassing van geel en groen glazuurde baksteen.
Boerderijen. De wit geschilderde gesloten hoeve
Dalstraat 2 dateert van 1759 (poortsluitsteen) en is opgetrokken in Kunradersteen en vakwerk (binnenplaats). De topgevels zijn uitgevoerd in baksteen met mergelstenen speklagen. Daarnaast staat de met Kunradersteen gebouwde gesloten hoeve
Hunsstraat 20 uit 1865. Eveneens uit de tweede helft van de 19de eeuw zijn de
Scharenhof (Hunsstraat 11a), met als woongedeelte een herenhuis in Kunradersteen en baksteen (verdieping), en de gesloten hoeve
Kerkstraat 73, waarvan het woonhuis een voorgevel met
Ubachsberg, Windmolen Op de Vrouwenheide
blokbepleistering heeft. Op de sluitstenen van de inrijpoorten staan de jaartallen 1863 en 1888. Ten zuiden van Ubachsberg ligt de
Bernardushoeve (Mingersborgerweg 20), een 19de-eeuwse gesloten hoeve met twee binnenplaatsen opgetrokken in Kunradersteen en baksteen.
De Mariakapel aan de Oude Schoolstraat (tegenover nr. 17) is een open wegkapel van Kunradersteen uit 1919, gerenoveerd in 1984.
De windmolen ‘Op de Vrouwenheide’ of ‘Vrouwenheide Molen’ (Vrouwenheideweg 1), gelegen ten zuiden van Ubachsberg, is een bergmolen met ronde stenen romp en een met dakleer bekleed dak. Deze in 1858 gebouwde korenmolen - op de jaartalsteen staat abusievelijk 1857 - werd in 1945 door brand verwoest. Bij de herbouw in 1958-'59 door de firma Gebr. Adriaens zijn van elders afkomstige onderdelen gebruikt. In 1980 heeft men de romp hersteld en verbouwd tot woonhuis; het uitwendige molenwerk is in 1989 hersteld.
Kalkovens. Aan de Daelsweg, aan de oostzijde van Ubachsberg, staan zes kalkovens (bij nr. 16) en een dubbele kalkoven (tegenover nr. 14), opgebouwd in Kunradersteen en baksteen. Deze uit 1914-'18 daterende ovens zijn restanten van de met name in de Eerste Wereldoorlog in Ubachsberg bloeiende kalkindustrie.
Colmont. In dit gehucht ten westen van Ubachsberg liggen de 18de-eeuwse boerderijen Colmont 5 (1727), opgetrokken in Kunradersteen en vakwerk en
Auteursrechtelijk beschermd