Stevensweert, Raadhuis
stervormige aanleg en het stratenpatroon met verhoogde delen waar de wallen lagen. Aan de oostzijde is een laagte (Veldstraat Oost), waarin de rest van de voormalige ringgracht is te herkennen. Verder resteren een verhoogde driehoek van het zuidwestelijk bastion (Molenstraat Zuid) en vage sporen van de twee forten, één op de zuidpunt en één aan de noordzijde.
Het voorm. gouvernementshuis (Jan van Steffeswertplein 15-16) is een fors wit geschilderd pand, gebouwd in 1732 als woning van de vestingcommandant. Aan de westzijde bevinden zich de resten van een ronde hoektoren met mergelstenen speklagen. Deze toren maakte deel uit van het vierkante kasteel van de heren Van den Bergh, dat in de 14de eeuw werd gebouwd op de plaats van een 12de-eeuwse woontoren. Het kasteel verkeerde in 1599 al in ruïneuze staat en werd na 1702 geleidelijk gesloopt.
Het raadhuis annex onderwijzerswoning en openbare lagere school (Jan van Steffeswertplein 1) is een rijzig tweelaags pand met dakruiter en neogotische details. Het werd in 1858 gebouwd naar ontwerp van P.J.H. Cuypers. In 1888 kwam een portaal aan de linkerzijde tot stand. De aanbouw aan de rechterzijde is uit 1948. Aan de achterzijde bouwde men in 1882 een afzonderlijke openbare lagere school (Jan van Steffeswertplein 4), een zesklassige gangschool op H-vormige plattegrond naar plannen van M.J. Joosten.
Woonhuizen. Veel huizen hebben een 19de-eeuws aanzien maar bezitten een 17de-eeuwse kern. De tweelaags huizen kregen in de 19de eeuw een nieuwe voorgevel, vaak met blokbepleistering en natuurstenen kozijnen of geprofileerde omlijstingen. Een voorbeeld is Jan van Steffeswertplein 5, dat oorspronkelijk in 1637 werd gebouwd. Het uit 1633 daterende pand Jan van Steffeswertplein 13 werd in 1765 verbouwd en werd rond 1870 voorzien van eclectische details. Het 17de-eeuwse huis De Borcht (Singelstraat West 11) heeft men in 1829 verbouwd. Markt 2 en het wit geschilderde huis Singelstraat West 2 hebben een 18de-eeuwse opzet. Singelstraat West 15 kreeg rond 1860 een gepleisterde voorgevel. Het hoekpand Markt 1 heeft achter de gepleisterde gevels uit circa 1880 een oudere kern.
Aan de radiale straten staan overwegend wit geschilderde, dwarse eenlaags huizen. Voorbeelden hiervan zijn de 19de-eeuwse huizen Mandenmakersstraat 1 en 3. Tweelaags is het 19de-eeuwse huis Mandenmakersstraat 5. Het diepe huis Mandenmakersstraat 9 is een voorm. graanschuur uit 1742, voorzien van een topgevel met uilengaten. Markant gesitueerd is Maasdijk 7, dat in 1927 werd gebouwd ter plaatse van een wachthuis. Zakelijk-expressionistisch van vorm zijn de panden Nieuwendijk 9 (circa 1925) en Nieuwendijk 16 (circa 1934).
De voorm. stoomzuivelfabriek (Molenstraat Zuid 9a-b) werd in 1910 gebouwd en bestaat uit een dwars middendeel en twee haakse volumes, waarvan één diende als directeurswoning.
Wegkapellen. De
St.-Rochuskapel (bij Eiland 14) is een wit gesausde neoromaanse wegkapel met dakruiter en
Stevensweert, Stoomzuivelfabriek
driezijdige sluiting, herbouwd in 1920 na een brand. De neogotische
Mariakapel (bij Brandt 13), eveneens met dakruiter, dateert uit 1915.
De grenspaal nr. 124 (bij Maasdijk 7) is gedateerd ‘1843’. Het is één van de totaal 388 gietijzeren grenspalen die geplaatst werden na de grensscheiding tussen Nederland en België.
De windmolen ‘Hompesche Molen’ (Bilt 1), gelegen ten zuiden van Stevensweert, is een stellingmolen met ronde stenen romp en een met dakleer beklede kap. Deze korenmolen werd in 1722 gebouwd door Cornelis van der Leeuw in opdracht van graaf Reinaart Vincent de Hompesch, heer van het verdwenen kasteel Walburg bij Laak. Onderin bevond zich een gevangenisruimte, die later ook als vluchtplaats werd benut. De molen is in 1975-'77 gerestaureerd.
Auteursrechtelijk beschermd
