Spaubeek, Woonhuis Alexanderstraat 7
Anna van Groesbeek. Een zelfde wapensteen is herplaatst boven de toegangspoort naar de
voorhof. De hier gesitueerde pachthoeve met vier deels wit geverfde vleugels is grotendeels in de 18de eeuw tot stand gekomen. Er zijn oudere restanten, zoals blijkt uit een balk met het jaartal ‘1687’. De schuur met het jaartal ‘1720’ en de haaks daarop staande, waarschijnlijk rond 1775 in opdracht van prins Charles de Ligne gebouwde, stal zijn beide uitgevoerd met mergelstenen banden. De voormalige pachterwoning aan de noordzijde heeft men in 1730 uitgebreid. Schuur en stallen zijn herbouwd na een brand in 1961. Het rond 1980 gerestaureerde complex heeft nu hoofdzakelijk een woonfunctie. Bij het huis behoorde vanouds ook de reeds in de 14de eeuw vermelde
watermolen ‘St.-Jansmolen’ (St.-Jansgeleen 3), een bovenslagmolen ingericht als korenmolen. Blijkens een wapensteen kwam het huidige molenhuis in 1775 tot stand in opdracht van prins Charles de Ligne. De stallen dateren in de kern van 1832 en zijn hersteld na branden in 1897, 1942 en 1978. In 1964 is de molen buiten bedrijf gesteld, waarna het verloop van de Geleenbeek is verlegd.
Woonhuizen. Interessante vroeg-20ste-eeuwse panden zijn bijvoorbeeld het middenganghuis Bongerd 6 (circa 1915), het café-woonhuis Dorpsstraat 10 (1911) - met verhoogd middendeel - en de dwarse huizen Dorpsstraat 26-30 (1911). De laatste hebben een gepleisterde voorgevel met bakstenen banden en vensteromlijstingen. Rond 1925 gebouwd is het eenlaagspand Op 't Veldje 6 met twee haakse mansardedaken. Alexanderstraat 7 is een huis uit 1933 met uitgebouwde ingangspartij en mansardedak. Door L. Maes in zakelijk-expressionistische vormen ontworpen zijn de villa's Belver (Musschenberg 16) (1936), Bongerd 47 (1936), Dorpsstraat 5 (1939) en Bongerd 39 (1939). Verder ontwierp hij het woon- en winkelcomplex Hobbelrade 14-22 (1933), dat is voorzien van een poortdoorgang met twee torenvormige opbouwen en een decoratieve afwisseling van pleisterwerk en baksteen.
Boerderijen. In de kern 18de-eeuws is de gesloten hoeve Hoeve 6-8 met gepleisterde voorgevel en een gezwenkte topgevel. Aan de binnenplaats bevinden zich vakwerkrestanten. Het complex heeft in de 19de eeuw dienst gedaan als burgemeesterswoning en secretarie. De Borgh (Hobbelrade 81) is een wit geschilderde gesloten vakwerkhoeve uit 1729. In 1793 heeft men het rechter gedeelte naar voren uitgebreid. De wit geschilderde gesloten hoeve Oude Pastorie (Heggerweg 4) werd in 1758 gebouwd voor pastoor Lemmens als pastorie-hoeve. Uit de eerste helft van de 19de eeuw dateert de wit geschilderde U-vormige hoeve Dorpsstraat 81-83. De moderne boerderij Hobbelrade 68 heeft een villa-achtig woonhuis en is in 1932 voor A. Bougie gebouwd naar een ontwerp in expressionistische vormen van L. Maes.
De
R.K. begraafplaats (bij Musschenberg 13), aangelegd begin 20ste eeuw, heeft een uit 1921-'22 daterend bakstenen grafteken in de vorm van een
Oude Kerk bij Spaubeek, St.-Annakapel
kleine kapel met kruisiginggroep ter nagedachtenis aan de pastoors J.H. van Kan († 1921) en E. Beckers († 1942). De ruimte achter de kapel diende vroeger als baarhuisje.
Ten Dijken of ‘De Dijcke’ (Heggerweg 5), gelegen te oosten van Spaubeek, is een omgracht U-vormig complex met een tweelaags woonvleugel en aansluitend de bedrijfsgebouwen op L-vormige plattegrond. Het complex werd in de 17de eeuw gebouwd, waarschijnlijk in opdracht van Adam van Randenraeth († 1639). Enkele delen dateren nog uit die tijd. Het poortfront aan de oostzijde heeft een valbrugsponning. In de 18de-en 19de eeuw volgden uitbreidingen en wijzigingen. Eén van de schuren dateert van 1825. Ook in 1926 heeft een, ingrijpende, verbouwing plaatsgehad.
De St.-Annakapel te Oude Kerk (Oude Kerk 8), gelegen ten noordoosten van Spaubeek, is een driezijdig gesloten kapel met dakruiter. Deze neogotische kapel kwam in 1865 tot stand ter plaatse van de middeleeuwse parochiekerk van Spaubeek, die in 1837 was vervangen door een kerk in de huidige dorpskern.
Auteursrechtelijk beschermd