Monumenten in Nederland. Limburg

Slenaken
(gemeente Gulpen-Wittem)

Dorp, ontstaan in de middeleeuwen bij de Gulp en de kruising van de wegen van Gulpen naar Teuven (B) en van Sint-Maartensvoeren (B) naar Mechelen. Het werd in 1676 een zelfstandige parochie, na de afscheiding van Sint-Maartensvoeren. Van de 13de eeuw tot 1732 was Slenaken een Vrije Rijksheerlijkheid, daarna was het onderdeel van de heerlijkheid, later gemeente, Wittem (tot 1982).

De R.K. St.-Remigiuskerk (Grensweg 3) is een driebeukige kerk met driezijdig gesloten koor en een ingebouwde westtoren van drie geledingen met ingesnoerde spits. Tegen een vermoedelijk 16de-eeuwse kapel kwam in 1783 het huidige koor tot stand. Op de plaats van deze oude kapel werd in 1792-'93 het huidige schip met westtoren gebouwd naar plannen van Jean Wincqs. Aan weerszijden van het koor bouwde men een sacristie en een doopkapel. Het interieur wordt gedekt door een tongewelf (middenschip), koofplafonds van stuc (zijbeuken) en een gedrukt spiegelgewelf met gepaneelde ribben (koor). Middenschip en zijbeuken worden

Slenaken, R.K. St.-Remigiuskerk (1982)

[p. 340]

Heijenrath bij Slenaken, Boerderij Heijenratherweg 17

gescheiden door toskaanse zuilen en langs de zijwanden zijn pilasters aangebracht. De laat-18de-eeuwse onderbouw van hoofdaltaar en zijaltaren is ontworpen door Wincqs en vervaardigd door atelier Dumont. Het tabernakel en retabel van het hoofdaltaar zijn vervangen door neogotische exemplaren. Tot de inventaris behoren verder een beeld van Madonna op de maansikkel (circa 1500; Jezuskind nieuw), twee dubbele koorbanken (circa 1700), een communiebank en twee biechtstoelen vervaardigd door Laurent George (1792-'93) en een preekstoel (1893). De glas-in-lood ramen zijn uit 1911 en in de doopkapel uit 1886. Het kerkhof bevat enkele 17de-eeuwse hardstenen grafkruisen en enkele 19de-eeuwse gietijzeren exemplaren. De pastorie (Dorpsstraat 12), gebouwd in 1779 naar plannen van Röhling en Mathias Soiron, is een onderkelderd herenhuis met hardstenen segmentboogvensters. De kelder is ook van buitenaf toegankelijk. In de pastorie staat de oude preekstoel (1792) uit de kerk.

Boerderijen. De 18de-eeuwse hoeve Waterstraat 2 heeft een langgerekte, wit geschilderde hoofdvleugel met een aangebouwd bakhuis. Het woongedeelte is uitgevoerd met hardstenen segmentboogvensters. Een sluitsteen in het stalgedeelte draagt het jaartal ‘1782’. Terzijde staat een vakwerkschuur uit 1831. De Broekhof (Dorpsstraat 55) is een gesloten hoeve met langsdeelschuur. Op de sluitstenen van de toegangspoorten staan de jaartallen ‘1799’ en ‘1800’. Tegen ‘De Broekhof’ is in 1913 (het jaartal staat op een gevelsteen) de Helenahoeve (Dorpsstraat 57) aangebouwd.

De watermolen ‘Broek- of Broekermolen’ aan de Gulp (Dorpsstraat 50) heeft een L-vormig molengebouw uit 1773 (jaartalankers), vergroot in de 19de eeuw. Het was oorspronkelijk een bovenslagmolen, die in 1906 werd voorzien van een turbine. Het molenwerk is vernieuwd. Evenwijdig aan de molen staat de boerderij ‘Molenhof’, uit circa 1830.

Wegkapellen. De St.-Annakapel (nabij kruising Kerkdel/Schilbergerweg) is een wegkapel uit circa 1850, de Mariakapel (tegenover Dorpsstraat 57) is een grote wegkapel uit 1880.

Heijenrath. Gehucht op het plateau van Eperheide ten noordoosten van Slenaken. De boerderij Heijenratherweg 17 is een langgerekte vakwerkhoeve met haakse vleugel, deels 18de- en deels 19de-eeuws. Inwendig bevinden zich twee kelders met mergelstenen tongewelven, verbonden door een overwelfd gangetje. Aan de kruising Grote Bosweg/Heijenratherweg staat de oorspronkelijk in 1715 door Jan de Ney gestichte Mariakapel, in de huidige vorm een driezijdig gesloten wegkapel van breuksteen met mergelstenen daklijst uit 1875. De gietijzeren wegwijzer (tegenover Landsraderweg 40) dateert uit het eerste kwart van de 20ste eeuw.