1939 naar plannen van H.H.A. Tummers aangelegd is het Mariapark (bij Achter de Kerk 7). Aan de voet van een heuvel geeft een smeedijzeren spitsboog op natuurstenen kolommen toegang tot een lange trap en een rondwandeling die leidt naar de aan Maria gewijde vredeskapel op de heuvel. Deze kapel in traditionalistische vormen heeft aan de oostzijde een hoger torenvormig gedeelte met tentdak.
Woonhuizen. Het eenlaags vakwerkhuis Zandberg 1 stamt in de kern uit de 17de eeuw. De in- en uitgezwenkte gevel met speklagen van het eenlaagspand Achter de Kerk 6-8 dateert van 1738. Deze gevel is rond 1938 in Nagelbeek afgebroken en in Schinnen herbouwd. Het tweelaags middenganghuis Dorpsstraat 25 met zadeldak en bordes is blijkens de jaartalsteen in 1875 gebouwd. Uit het begin van de 20ste eeuw stammen het door G.J. Pijls ontworpen tweelaags hoekpand Heisterbrug 105-107 (1909) met afgeschuinde en hoger opgetrokken hoek, het tweelaags woon- en winkelpand Dorpsstraat 9 (circa 1912) en het tweelaags middenganghuis Sachariasstraat 4 (1916) met hoger opgetrokken middenrisaliet. In opdracht van de vereniging ‘Ons Limburg’ ontwierp J. Stuyt twee complexen mijnwerkerswoningen, te weten Altaarstraat 70-108 (1913-'14), waarvan enkele met een gepleisterde topgevel, en de afwisselend dwars en diep opgezette tweelaags woningen Vonderstraat 10-30 en 9-29 (1921). In 1933 gebouwd naar een ontwerp met expressionistische vormen van G.J. Pijls is het huis Vonderstraat 1. In zakelijk-expressionistische stijl gebouwd zijn de villa's Stationsstraat 16 (circa 1934), naar ontwerp van J. Wielders, en Stationsstraat 19 (1933), naar een ontwerp van A.J.N. Boosten voor huisarts H.J. Hermans. De laatste is later gepleisterd en vergroot.
Boerderijen. De L-vormige hoeve
Achter de Kerk 7 is voorzien van de jaartalankers ‘1657’. De kopgevel heeft men in de 19de eeuw gepleisterd. De wit geschilderde
Hoeve Breinder (Breinder 5) is een in de kern van 1716 daterende gesloten hoeve. Eveneens uit de 18de eeuw stamt de deels in vakwerk uitgevoerde, gepleisterde gesloten hoeve
Nagelbeek bij Schinnen, Boerderij Nagelbeek 17
Dorpsstraat 66. Interessante L-vormige hoeven zijn
Heisterbrug 34, met een 18de-eeuwse kern, en de laat-19de-eeuwse boerderij
Dorpsstraat 74.
De voorm. watermolen ‘Heisterbrug’ (Veeweg 9) is een deels in vakwerk uitgevoerde oliemolen met een 18de-eeuwse kern.
Huis Ter Borch of ‘Huis Schinnen’ (Heisterbrug 123), gelegen ten westen van Schinnen, bestaat uit vier vleugels rond een binnenplein met een tot topgevel opgetrokken poortgedeelte. Aan de zuidwestzijde ligt de omgrachte voorm. motte waarop oorspronkelijk de in 1285 vermelde, middeleeuwse burcht heeft gestaan, waarvan thans slechts de fundamenten nog aanwezig zijn. Waarschijnlijk begin 17de eeuw werd de burcht verlaten en liet Walraaf Schellart van Obbendorf de rechtervleugel van de voorburcht tot herenhuis verbouwen. De aan de zijde van het binnenplein gebouwde kapel werd in 1623 ingewijd. Midden 18de eeuw kreeg het herenhuis grotere vensters en in- en uitzwenkende gevels. In 1943 is het complex deels gerestaureerd.
De deels in vakwerk uitgevoerde oude banwatermolen (Heisterbrug 115) heeft een 18de-eeuwse kern en is in 1943 tot woonhuis verbouwd. Tegenover de toegangsweg tot Huis Ter Borch (Heisterbrug ong.) staat een rijk uitgevoerd hardstenen kruisbeeld uit 1758 met twee chronogrammen en het wapen van het geslacht Schellart, de toenmalige eigenaren van Huis Ter Borch.
Wolfhagen. Dit gehucht ten noorden van Schinnen is ontstaan in de middeleeuwen. Huis Fabritius (Scholtissen Holenweg 2-4) werd in 1615 (jaartalankers) gebouwd in opdracht van Hilger Fabritius. De hoofdbouwdelen van deze gesloten hoeve zijn twee haakse maniëristische vleugels met trapgevel en in- en uitgezwenkte gevels. De poortvleugel heeft aan de binnenplaats een uitgekraagde vakwerkverdieping boven een open hal. Andere gesloten hoeven zijn Scholtissen Holenweg 1, met het jaartal 1754 in de bovendorpel van de ingang, en Wolfhagen 121 uit 1891 (sluitsteen). In opdracht van E. Geurts, de toenmalige eigenaar van het Fabritiushuis, kwam in 1939 de villa Wolfhagen 149 tot stand. De in - en uitgezwenkte gevels van deze door J. Wielders ontworpen villa zijn geïnspireerd op het Fabritiushuis.
Thull. Dit wegdorp ten zuiden van Schinnen in het dal van de Geleenbeek, is ontstaan in de middeleeuwen. Het deels in vakwerk uitgevoerde huis Thull 25 dateert uit de tweede helft van de 18de eeuw. Van de in 1869 voor J.H. Meens gebouwde gesloten hoeve Thull 1 resteren nog twee vleugels. De binnenplaats van de U-vormige boerderij Thull 13 wordt afgesloten door een vleugel van de aangrenzende U-vormige boerderij Thull 12. Beide dateren uit de tweede helft van de 19de eeuw Hegge/Nagelbeek. Deze aan elkaar gegroeide wegdorpen ten zuidwesten van Schinnen liggen tegen de flank van het plateau van Schimmert. Het wit geschilderde langgerekte eenlaagspand Hegge 112 draagt de jaartalankers ‘1881’. Voorbeelden van gesloten hoeven uit de tweede helft van de 19de eeuw zijn Nagelbeek 17 (1870), Hagensleen (Hegge 67-73) en de boerderij-brouwerij Hegge 109. Jonger
Auteursrechtelijk beschermd
