Munstergeleen
(gemeente Sittard-Geleen)
Dorp, ontstaan in de middeleeuwen op de oostoever van de Geleenbeek. In 1253 werd aan de zuidzijde een klooster gesticht door de cisterciënzerabdij van Godsdaal (1797 opgeheven). In de 19de eeuw stond lintbebouwing langs de Geleenstraat, Peterstraat en Houbeneindstraat. Na de Tweede Wereldoorlog is Munstergeleen met name aan de noordoost- en zuidoostzijde flink uitgebreid.
De R.K. St.-Pancratiuskerk (Kerkstraat 5-7) is een driebeukige kruiskerk voorzien van een driezijdig gesloten apsis met omgang en een terzijde geplaatste ongelede toren met lantaarn en tentdak. Deze in 1924-'25 met expressionistische elementen gebouwde kerk, ontworpen door N. Ramakers, verving een elders gelegen voorganger met 16de-eeuwse toren. Het in 1965 gemoderniseerde interieur bevat een biechtstoel uit circa 1750.
Tegen de kerkmuur staan enkele hardstenen
Munstergeleen, Chorus-hoeve
grafkruisen uit de 17de- tot en met de 19de eeuw. De
pastorie (Kerkstraat 3) is gelijk met de kerk gebouwd naar ontwerp van Ramakers.
Het voorm. raadhuis (Peterstraat 1) is een tweelaags dwars pand met middenrisaliet en bordestrap, gebouwd in 1954 naar een ontwerp met traditionalistische elementen.
Huize Koekamp (Koekamp 1) is een carré-vormig complex uit 1781-'82, gebouwd in opdracht van J.J.F. Meyer. Het woongedeelte is een tweelaags herenhuis met geblokte pilasters en een geknikt schilddak met dakruiter. De dienstgebouwen, waaronder de eenlaags dienstwoningen met zijtrapgevel, zijn in de kern 18de-eeuws.
Woonhuizen. Het wit geschilderde tweelaags middenganghuis Op de Kommel (Geleenstraat 30) werd in 1857 gebouwd voor de familie Dols-Peussens. Uit 1915 dateert Overstraat 43, een tweelaags middenganghuis met verhoogd middenrisaliet. Het dubbele huis Peterstraat 24-26 (circa 1930) heeft expressionistische details en de dubbele woning Geleenstraat 7-9 (circa 1940) vertoont traditionalistische vormen.
Boerderijen. De Chorus-hoeve (Absbroekstraat 1-3) is een wit geschilderde, deels in vakwerk uitgevoerde gesloten hoeve, waarvan de kern van het woongedeelte dateert van 1623. Rond 1800 werd het complex gewijzigd door toevoeging van de poortvleugel, het bakhuis en de zuidoostvleugel en de uitbreiding van de laat-18de-eeuwse zuidwestvleugel. Voorbeelden van in de kern mogelijk 18de-eeuwse hoeven zijn de wit geschilderde gesloten hoeve De Karelhoeve (Pater C. Houbenstraat 6), met tweelaags woonvleugel en de bij een wijziging behorende jaartalankers ‘1839’, en de deels in vakwerk uitgevoerde, wit geschilderde, U-vormige hoeve Geleenstraat 14 (gewijzigd rond 1900). Andere interessante gesloten hoeven zijn Haagstraat 13 (1861), Peterstraat 8 (1903), de van oorsprong mogelijk van 1776 daterende hoeve Geleenstraat 20 met een tweelaags woongedeelte uit 1916, en de boerderij Overstraat 5, voorzien van een voorgevel met topgevel en erker uit 1931 en een oudere kern.
Van de voorm. dubbele watermolen ‘Molen van Cardus Houben’ aan de Geleenbeek (Pater C. Houbenstraat 8) werd de molen op de oostelijke oever gesticht vóór 1287 en die op de westelijke oever in 1291. Het huidige wit geschilderde en deels in vakwerk uitgevoerde complex dateert echter in de kern waarschijnlijk uit 1797. De westelijke molen was het geboortehuis van Joannes Andreas Houben († 1893), later pater Karel van St. Andries. Kort na de stillegging van deze korenmolen heeft men de schuur naar plannen van P.A. Schols ingericht als devotiekapel (1954). De U-vormige oostelijke molen was een oliemolen die in 1890 werd verbouwd tot graanmolen en in 1912 tot houtzaagmolen (stilgelegd in 1967).
Auteursrechtelijk beschermd