Monumenten in Nederland. Limburg

Mamelis
(gemeente Vaals)

Gehucht, ontstaan uit een vroeg-middeleeuwse ontginningshoeve op de plaats van de huidige hoeve Mamelis. Een hoeve ter plaatse wordt voor het eerst genoemd in 1392. In de directe omgeving verrezen aan de oude weg van Maastricht naar Aken enige boerderijen en een watermolen, die samen tegenwoordig een beschermd gezicht vormen. De aanleg van de nieuwe verbindingsweg Maastricht-Aken (1825) heeft het gehucht in tweeën gedeeld.

De abdij St.-Benedictusberg (Mamelis 39) werd gebouwd op initiatief van abt Romualdus Wolters van de benedictijnerabdij in Merkelbeek. Na aankoop

Mamelis, Abdij St.-Benedictusberg, plattegrond

van de herenhoeve Mamelis kwam in fasen het huidige gebouwencomplex tot stand. Van het oorspronkelijke ontwerp van de Duitse architecten D. Böhm en M. Weber werd in eerste instantie alleen het kloosterhuis gerealiseerd. Dit in 1922-'23 rond een vierkante kloosterhof opgetrokken gebouw in expressionistische stijl - met Moorse en middeleeuwse elementen - bestaat uit drie vierlaags vleugels en twee zware ronde hoektorens met tentdak. Bij de bouw werd beton gebruikt voor diverse onderdelen, waaronder voor de gewelven in de kruisgang en de abtskapel. Het gebouw is rijk voorzien van siermetselwerk, beeldhouwwerk en glas-in-lood. Een gedeelte hiervan is in de jaren zestig verwijderd bij een versobering van in- en exterieur. In 1956 kreeg Dom H. van der Laan opdracht de abdij te voltooien. Men realiseerde in 1960-'62 naar zijn ontwerp de crypte en de sacristie, en in 1967-'68 de abdijkerk met het atrium en de ingangspartij met spreekkamers. De abdijkerk is een grijs gesausde basilicale kerk in de sobere stijl van de Bossche School. Het sobere meubilair is eveneens ontworpen door Van der Laan. De luiklok is in 1926 gegoten door Petit en de Gebr. Edelbrock. Uit 1985-'86 dateert een tweede binnenhof met een nieuwe bibliotheek. In 1992-'93 volgde een laatste aanbouw.

Boerderijen. In de huidige toestand gaan de oudste delen van de Hoeve Mamelis (Mamelis 21-23) terug tot de 17de eeuw. De belangrijkste delen van deze grote gesloten hoeve zijn de poortvleugel, met aan de binnenplaats een uitgebouwde vakwerkverdieping uit 1709, en de woonhuisvleugel in mergel en baksteen uit 1617. De kruis- en tussendorpelkozijnen zijn uitgevoerd in hardsteen. Aan de voorzijde bevindt zich een rondboogpoortje van Naamse steen, gedateerd ‘1623’. De hoeve is in 1956-'57

[p. 250]

gerestaureerd onder leiding van H.J. Palmen. De vakwerkhoeve Mamelis 37 bestaat uit twee vleugels aan weerszijden van een open plaats. Het woonhuis is voorzien van een geschoord dakoverstek en heeft aan de binnenplaats een vakwerkgevel met twee aan twee gekoppelde tussendorpelvensters voorzien van glas-in-lood. De versierde bovendorpel van de ingangsomlijsting draagt het jaartal ‘1735’. De U-vormige boerderij Mamelis 35 omvat een in vakwerk uitgevoerd woongedeelte uit 1740, vakwerkschuren (thans 29a) en een woongedeelte uit het eind van de 19de eeuw.

De watermolen Mamelis 27-29 aan de inmiddels overkluisde beekarm van de Selzerbeek dateert uit de 18de eeuw. Het molenrad is niet meer aanwezig. Het in vakwerk opgetrokken voorste gedeelte van het molengebouw heeft een vernieuwd zadeldak. Aansluitend hierop staat een dwars geplaatst tweelaags vakwerkhuis met afgewolfd zadeldak.