Monumenten in Nederland. Limburg

Limbricht
(gemeente Sittard-Geleen)

Dorp, ontstaan in de middeleeuwen ten zuiden van het omgrachte mottekasteel ‘Lemborgh’, dat in 1246 voor het eerst wordt vermeld. De mogelijk al in de 10de eeuw gebouwde kerk werd een ‘eigenkerk’ van de kasteelheer en werd eind 16de eeuw opgenomen binnen het grachtenstelsel van het kasteel. In de vroege 19de eeuw concentreerde de bebouwing zich aan de Platz en langs de Beekstraat, Steenstraat en Dalstraat. Tussen kerk en de Platz werd in 1931 de mijnspoorlijn van Sittard naar de haven te Born aangelegd. Na de Tweede Wereldoorlog is Limbricht in zuidwestelijke richting uitgebreid.

Kasteel Limbricht (Allee 1) ligt op een omgrachte ronde middeleeuwse motte en bestaat uit vier onderkelderde bakstenen vleugels rond een binnenplaats. De motteburcht gaat mogelijk terug tot de 10de eeuw. Onder de huidige bebouwing zijn restanten gevonden van een wellicht vroeg-12de-eeuwse ronde kasteeltoren, die waarschijnlijk omstreeks 1250 is herbouwd. Het huidige complex kwam rond 1630 tot stand in opdracht van Nicolaas van Breyll († 1655) en zijn echtgenote Maria van Eynatten tot Neurenberg. Dit in laat-maniëristische stijl uitgevoerde kasteel is

Limbricht, Kasteel en kerk vanuit het zuidoosten

[p. 185]

Limbricht, Kasteel Limbricht

voorzien van een dubbele bordestrap en een omlijste rondboogingang met daarboven de gebeeldhouwde wapens van de bouwheer en zijn vrouw. De achtervleugel heeft een vierkante traptoren met een uit de tweede helft van de 17de eeuw daterende dubbele knobbelspits. In de middenas van deze vleugel bevindt zich een uitgebouwde, vijfzijdig gesloten kapel, die is toegevoegd rond 1643 en voorzien van een stucplafond uit 1666. De kelders van het kasteel hebben mergelstenen tongewelven. Op het door twee leeuwen op ionische zuilen gedragen fries van de schouw in de grote zaal (tweede kwart 17de eeuw) zijn de gebeeldhouwde alliantiewapens van de bouwheer en zijn familie zichtbaar. Verder is er een schouw uit de tweede helft van de 19de eeuw met hergebruikt 17de-eeuws beeldhouwwerk. Op de grote omgrachte voorburcht, toegankelijk via bakstenen boogbruggen, bevindt zich een U-vormige kasteelhoeve met de jaartalankers ‘1630’. De bebouwing, waarvan de geplande hoektorens nooit zijn uitgevoerd, kwam in fasen tot stand. Als eerste werden de west- en zuidvleugel tot en met de tiendschuur gerealiseerd en de poortwachterwoning en het melkhuisje bij de brug naar het kasteel. De oostvleugel volgde kort daarna. In de 18de eeuw werd bij de noordoosthoek het zogeheten schapenhuis toegevoegd (gewijzigd 19de eeuw) en verbreedde men de tiendschuur. Het complex is in 1957-'59 en 1968-'78 gerestaureerd, waarbij de in de Tweede Wereldoorlog verwoeste oostvleugel van

Limbricht, Oude R.K. St.-Salviuskerk (1984)

de voorburcht is herbouwd en voorzien van de jaartalankers ‘1969’.

De oude R.K. St.-Salviuskerk (Platz 2) is een tweebeukige kerk met vijfzijdig gesloten koor en een toren van drie geledingen met ingesnoerde spits. Het oudste gedeelte is de deels in maaskeien opgetrokken 11de-eeuwse noordmuur met een (dichtgemetseld) romaans poortje. Ook het koor heeft enkele 11de-eeuwse muurdelen van maaskeien maar is rond 1250 grotendeels in mergelsteen opgetrokken in laat-romaanse stijl, met boogfriezen en driepasbogen bij de vensters. De bijbehorende sporenkap is bewaard gebleven. De mergelstenen toren verrees rond 1450. In het eerste kwart van de 16de eeuw werd de grotendeels in mergel uitgevoerde zuidbeuk toegevoegd en werd de westgevel vernieuwd. Nicolaas van Breyll liet in 1651 beide beuken verhogen en de bakstenen trapgevels aan de koorzijde optrekken. De twee mergelstenen cartouches in de zuidelijke trapgevel tonen de wapens van Nicolaas van Breyll en pastoor Nicolaus Nagel. Bij het koor zijn restanten te zien van twee ingekraste middeleeuwse zonnewijzers. Tijdens de exterieurrestauratie in 1953-'54, onder leiding van F.P.J. Peutz, zijn enkele aanbouwen verwijderd, zoals de sacristie uit 1817 tegen het koor.

Het tweebeukig schip wordt gedekt door vlakke houten zolderingen, het koor heeft een kruisribgewelf en een straalgewelf (koorsluiting) voorzien van gebeeldhouwde kraag- en sluitstenen. Bij de interieurrestauratie in 1977-'84 heeft men in het koor gewelfschilderingen uit circa 1300 teruggevonden; bij de koorsluiting een Mariacyclus (van Annunciatie tot de Kroning van Maria) en op het koorgewelf delen van een Verlossingscyclus (Hemelvaart en Laatste Oordeel). De schilderingen zijn door E. Schoonekamp gerestaureerd. In de kerk staan een Romeinse sarcofaag en een marmeren grafsteen van de familie de Breyll (1688). Tot de inventaris behoren twee barokke zijaltaren (1787), een preekstoel (eerste helft 18de eeuw) en een rond 1715 gebouwd orgel, afkomstig uit het klooster op de Agnetenberg te Sittard (geplaatst 1803; gereconstrueerd 1989). In de doopkapel bevindt zich een stucreliëf uit circa 1800 met een voorstelling van de Doop van Christus in de Jordaan. Buiten tegen de kerk staan enkele 16de-en 17de-eeuwse grafstenen. De voorm. pastorie Platz 3 is een gepleisterd tweelaags huis met de jaartalankers ‘1634’ en schijnvensters in de zijgevel. De voorm. pastorie Platz 1, gebouwd

Limbricht, Pastorie Oude R.K. St.-Salviuskerk (1985)

[p. 186]

Limbricht, Nieuwe R.K. St.-Salviuskerk (1981)

in 1888 naar ontwerp van J. Jorna, is een dwars tweelaags pand met hoger opgetrokken middenrisaliet.

De nieuwe R.K. St.-Salviuskerk (Burg. Coonenplein 2) is een driebeukige basilicale kerk met een vijfzijdig gesloten koor en een terzijde geplaatste ongelede toren met tentdak. De zijbeuken hebben een reeks zadeldaken met topgevels. De kerk werd in 1922 in Kunradersteen opgetrokken naar een ontwerp met neoromaanse elementen van J.Th.J. Cuypers en P. Cuypers jr. Inwendig worden de zijbeuken gedekt door dwarse houten tongewelven. De kerk bezit enkele inventarisstukken uit de oude St.-Salviuskerk, zoals een houten St.-Barbarabeeld van Jan van Steffeswert (16de eeuw, moderne polychromie) en een laat-gotisch drieluik met gesneden middentafereel, gepolychromeerde Piëta (16de eeuw) en een gepolychromeerd beeld van Maria met Kind (circa 1600). Verder zijn er diverse 18de- en 19de-eeuwse gepolychromeerde beelden, waaronder een door J. Thissen vervaardigd beeld van Maria met Kind (1885). Tot de inventaris behoren verder een zijaltaar van atelier Cuypers (circa 1922) en door A. & P. Windhausen geschilderde kruiswegstaties (circa 1922). De gebrandschilderde ramen zijn van atelier Nicolas.

De pastorie (Past. Janssenstraat 16) is een blokvormig pand met tentdak, gebouwd in 1922 in Kunradersteen naar ontwerp van J. Wagemans.

Woonhuizen. In Limbricht staat een aantal interessante woonhuizen met een 18de-eeuwse kern, zoals het deels gepleisterde eenlaagspand Beekstraat 41 met de jaartalankers ‘1758’ en het wit geschilderde U-vormige complex Beekstraat 13, gebouwd in opdracht van de schepenfamilie Nelissen. De linker topgevel bevat een zonnewijzer uit 1799. Verder is er een poortsluitsteen gedateerd ‘1824’. Het gepleisterde dwarse tweelaagshuis Steenstraat 21-25 heeft mogelijk ook een 18de-eeuwse kern. Past. Janssenstraat 41 is een wit geschilderd tweelaags middenganghuis uit 1906 met een uitkragend, hoger opgetrokken middengedeelte.

De boerderij Platz 5-8 is een gesloten hoeve met een 18de-eeuwse kern. Het gepleisterde tweelaags woongedeelte heeft een gezwenkte topgevel.

De devotiezuil aan de Bovenstraat (tegenover nr. 45) is een hardstenen zuil met een postament voorzien van een reliëfvoorstelling van de Moeder van Smarten en bekroond door een kruisbeeld. De volgens een jaartalvers van 1747 daterende zuil is in 1958 gerestaureerd.

Kasteel Grasbroek (Bornerweg 33), gelegen ten noordwesten van Limbricht, is een onderkelderd tweelaags huis met in- en uitgezwenkte gevels, veel schietgaten, een ronde traptoren met mergelstenen speklagen en een arkeltorentje. Van de oorspronkelijke gracht is een thans droog gedeelte nog herkenbaar. Blijkens de jaartalankers is het kasteel in 1596 voltooid. De wapenschildjes van bouwheer Alexander II van Drimborn en zijn vrouw Elisabeth van Ollmissen gen. Mulstroe zijn zichtbaar in de

Limbricht, Kasteel Grasbroek

ingangsomlijsting. De ronde traptoren is waarschijnlijk in de eerste helft van de 17de eeuw vanaf de speklagen verhoogd. De thans dichtgezette duivengaten in de noordoostgevel zijn in de vroege 19de eeuw aangebracht in opdracht van J.H.W.A. baron van Leerode. Het kasteel heeft een gordingkap met dubbele spantbenen uit de bouwtijd. Verder zijn de oorspronkelijke spiltrap, stucplafonds en schouwen nog aanwezig. Bij de ingrijpende restauratie in 1987, onder leiding van architectengroep Mertens BV, heeft men onder meer enkele kruis- en kloosterkozijnen gereconstrueerd en op de westhoek - in gestileerde vorm - het arkeltorentje. Ten zuidoosten van het kasteel, bij de boerderij, ligt een motterestant waar mogelijk een voorganger van het huidige huis heeft gestaan.

Guttecoven. Dit wegdorp ten westen van Limbricht is ontstaan in de middeleeuwen. Aardige boerderijen zijn de gesloten hoeve Dorpsstraat 17 (circa 1850), de L-vormige hoeve Dorpsstraat 18 (1890) en de hoeve Wijnrankenstraat 17, met een gepleisterde voorgevel voorzien van eclectische elementen en een poortsluitsteen met het jaartal ‘1907’. Interessante woonhuizen zijn de gepleisterde dwarse tweelaags huizen Wijnrankenstraat 13 (1868), met poort, en Veersestraat 4 (circa 1885), met eclectische elementen. Verder de deels gepleisterde ‘Villa Veldzicht’ (Kerkstraat 23; circa 1918), voorzien van een ronde hoektoren met spits. De R.K. St.-Nicolaaskerk (Kerkstraat 11) is een moderne breukstenen zaalkerk met een halfronde apsis, een aan de voorzijde als luifel ver overstekend plat dak en een vrijstaande betonnen klokkentoren. De kerk kwam in 1964-'65 tot stand naar ontwerp van J.G.C. Franssen en J.F.M.W. van der Pluym ter vervanging van een voorganger met een laat-middeleeuws koor en een neogotische toren. De kerk bevat een romaans doopvont van Naamse steen (deels 13de eeuw). Tot de inventaris behoren verder een door J.A. van der Ven vervaardigde biechtstoel (1840), een door J. Doensen vervaardigde communiebank (1856) en biechtstoel, een door Pereboom & Leyser gebouwd orgel (1870), een hoofdaltaar (1910) en kruiswegstaties van L. Lindebringhs (1910).