Holset
(gemeente Vaals)
Dorp, ontstaan als vroeg-middeleeuwse ontginningsnederzetting op de flank van het plateau van Vijlen. Holset ontwikkelde zich tot een bescheiden kerkdorp.
De R.K. kerk H.H. Lambertus en Genoveva (Holset 64) is een eenbeukige romaanse kerk met smaller, recht gesloten koor en een lage, ongelede westtoren met ingesnoerde naaldspits. Toren en schip dateren uit de 12de eeuw; een deel van de noordmuur is mogelijk van ouder datum. Later in de 12de eeuw heeft men het schip verlengd en voorzien van het huidige koor. Het bovenste deel van de toren werd in 1736 herbouwd door Willem Mertzenich en kreeg toen zijn huidige spits. De jaartalankers ‘1841’ wijzen op een torenherstelling. De sacristie is in de 18de eeuw aangebouwd. Bij de ingrijpende restauratie in 1884-'87, onder leiding van Joh. Kayser, zijn koor en schip verhoogd en zijn de romaanse vensters gereconstrueerd. In 1916 heeft men de kerkingang van de zuidkant van het schip naar de zuidkant van de toren verplaatst en aan de noordkant van de toren een rond gesloten kapel gebouwd.
Het kerkinterieur wordt gedekt door een houten plafond met neogotische geprofileerde moer- en kinderbalken (1884-'87, hersteld 1968). Het natuurstenen sacramentshuisje in het koor dateert mogelijk uit circa 1500. Tot de inventaris behoren
Holset, R.K. kerk H.H. Lambertus en Genoveva, plattegrond
een marmeren doopvont (1673) en een neoromaans hoofdaltaar en zijaltaren (1889) alle vervaardigd door L.O.R. Opree. De orgelgalerij uit 1842 staat sinds 1916 binnen de toren opgesteld. Op het kerkhof bevinden zich onder meer diverse 17de-eeuwse grafkruisen. De tegen de westzijde van de kerktoren aangebouwde
pastorie is een tweelaags pand uit 1755 (jaartalankers), gerestaureerd in 1885.
Boerderijen. De Hoeve Einrath (Holset 57) behoorde oorspronkelijk bij het gelijknamige kasteel, dat begin 19de eeuw is afgebroken. De hoeve bestaat uit een reeks aaneengesloten gebouwen van baksteen en vakwerk uit de 16de tot 18de eeuw, gesitueerd rond een open binnenplaats. Aan de wegzijde bevindt zich het tweelaags woonhuis, met aansluitend een langgerekte stal en een hoekgedeelte dat voorheen als een toren boven de bedaking uitstak. Verder is er een bakhuis. De in 1735 vermelde boerderij Winnebroek (Holset 96) is een vakwerkhoeve uit de 18de of 19de eeuw, bestaande uit een woonhuis en haaks hierop aan weerskanten twee vrijstaande schuren.
Het voorm. panhuis (Holset 24) is een complex van losse gebouwen om een onregelmatige binnenplaats. De 18de-en 19de-eeuwse panden zijn opgetrokken in vakwerk, dan wel in breuksteen. Woonhuizen. Holset 48 is een tweelaags vakwerkhuis. De versierde bovendorpel van de ingangsomlijsting draagt het jaartal ‘1767’. Andere voorbeelden van 18de-eeuwse vakwerkhuizen zijn Holset 50 en Holset 52-54 (met laat-16de-eeuwse houtfragmenten).
Auteursrechtelijk beschermd