Monumenten in Nederland. Limburg

Geysteren
(gemeente Meerlo-Wanssum)

Dorp aan de Maas, ontstaan op de oostrand van een zandrug nabij een kasteel. De heerlijkheid wordt voor het eerst genoemd in 1236. In 1317 is er sprake van een stadsvrijheid, maar tot een stedelijke ontwikkeling is het niet gekomen. Geysteren werd in 1648 onderdeel van Spaans Gelre, kwam in 1713 aan Pruisen en werd in 1815 bij Nederland gevoegd. Gaandeweg heeft de bebouwing zich wat in westelijke richting ontwikkeld. De dorpskerk is hier herbouwd na zware oorlogsschade in 1944.

De R.K. St.-Willibrorduskerk (Dorpstraat 18) is een rijzige eenbeukige kerk met een rond gesloten koor, aangebouwde kapellen en een ingangsportaal. De kerk kwam in 1949 tot stand naar plannen van A.J.N. Boosten ter vervanging van de in 1944 verwoeste laat-gotische kerk. De geplande toren werd niet uitgevoerd. Tegen de buitenmuur staat een maniëristische grafzerk voor Jacob van Eyll († 1574) en Elisabeth van Groesbeek († 1566).

De voorm. openbare lagere school (Dorpstraat 17) werd rond 1915 gebouwd als een drieklassige gangschool

Geysteren, Openbare lagere school

[p. 124]

met aangebouwde onderwijzerswoning.

De ruïne van kasteel Geysteren (Maasheseweg ong.) ligt op een verhoging in de Maasbedding ten noordoosten van het huidige dorp. Mogelijk dateert het oorspronkelijk omgrachte kasteel uit de 13de eeuw. In eerste instantie bestond het uit een in ijzeroer opgetrokken ronde toren met ringmuur. Het midden 16de eeuw verbouwde kasteel leed zware schade in 1581 en 1585. Bij het herstel in 1666 voegde men een zuilenhof toe. Het in 1918 al uitgebrande kasteel werd in 1944 volledig verwoest. Slechts enkele muurresten bleven bewaard.

Woonhuizen. Het huis De Spijker (Dorpstraat 1) is een langgerekt, deels onderkelderd, dwars huis met mergelstenen daklijst, vermoedelijk gebouwd in het begin van de 18de eeuw. Uit 1880 is het forse herenhuis Wanssumseweg 6. De villa Maasheseweg 4 is rond 1950 gebouwd op een deel van het vroegere landgoed Geysteren.

Boerderijen. Uit de 18de eeuw stammen de bescheiden boerderijen Dorpstraat 5 en Dorpstraat 7; de laatste heeft een schuur uit 1879. De wit gepleisterde boerderij Den Boogaard (Monendijk 5) dateert uit de tweede helft van de 18de eeuw, maar heeft vermoedelijk een oudere kern. De Koppeshof (Oostrumseweg 1) is een boerderij met dwars voorhuis uit 1867.

Wegkapellen. De St.-Annakapel (bij Maasheseweg 2) is een rond 1800 gebouwd heiligenbeeldhuisje met tentdak en heeft een kopie van een Annatrits. Het is in 1989-'90 gerestaureerd. De O.L.-Vrouwekapel (bij St.-Wilbertsweg 20) is een 19de-eeuws heiligenbeeldhuisje met gebogen tentdak.

De R.K. begraafplaats (bij Wanssumseweg 2) is ontstaan als kerkhof bij de in 1525 gebouwde, in 1865 verbouwde en in 1944 verwoeste oude dorpskerk. Van de laat gotische toren is in de kerkhofmuur een natuurstenen latei met opschrift (1531) opgenomen.

De St.-Willibrorduskapel (bij St.-Wilbertsweg 30), gelegen ten westen van Geysteren, is een driezijdig gesloten kapel met dakruiter en aangebouwde bidhal. De kapel stamt uit de 16de eeuw en is hersteld in 1641 - in opdracht van

Geysteren, Huis De Spijker

Adam Schellart van Obbendorp en Aleida van Wittenhorst - en in 1770. De open bidhal aan de oostzijde heeft men in 1896 toegevoegd. De in 1968 gerestaureerde kapel bevat een midden-17de-eeuws St.-Willibrordusbeeld en een 18de-eeuws retabel. Bij de kapel bevindt zich de als heilige bron bekend staande St.-Willibrordusput, die waarschijnlijk al in de 15de eeuw is gegraven. De hierbij staande obeliskvormige grenssteen markeert de oude grens van het Land van Kessel met het Land van Cuijk.

De watermolen op de Oostrumse Beek (St.-Wilbertsweg 24), gelegen ten noordwesten van Geysteren, is een rond 1750 als korenmolen gebouwde onderslagmolen. Het in 1897 herbouwde eenlaagspand met wolfdak verloor in 1961 het maal- en gangwerk bij de ombouw tot woonhuis.