Monumenten in Nederland. Limburg

Baarlo
(gemeente Maasbree)

Dorp, ontstaan in de middeleeuwen op een iets hogere zandrug nabij de Maas, waar de doorgaande weg van Kessel naar Venlo een aftakking heeft naar het veer op Steijl-Tegelen. Het in 1219 voor het eerst genoemde dorp werd in 1674 een zelfstandige heerlijkheid. De dorpskern bij de kerk en het wat hoger gelegen marktplein, is na de Tweede Wereldoorlog vooral aan de zuidzijde uitgebreid.

De R.K. St.-Petrus Bandenkerk (Markt 1) is een grote driebeukige kerk met recht gesloten koor, gebouwd in 1951-'52 naar plannen van A. Swinkels. De terzijde staande klokkentoren met vierkante lantaarn kwam in 1955 gereed. Het huidige gebouw is in de plaats gekomen van een in 1944 onherstelbaar beschadigde kerk uit 1874-'77, die een middeleeuwse voorganger had. Het H. Hartbeeld bij de kerk dateert uit 1921. De pastorie (Markt 3) is in 1885 ontstaan door verbouw van een oudere boerderij.

Het voorm. St.-Josephklooster (Maasstraat 8) werd in 1905 gebouwd als liefdesgesticht van de zusters ursulinen naar plannen van H. Bartrams. Het tweelaags gebouw met neogotische details heeft een middenrisaliet met schoudergevel en een St.-Jozefbeeld. Bij de verbouwing in 1994 verdween de bijbehorende meisjesschool.

De openbare lagere school (Past. Geenenstraat 1) is een opvallende ronde school uit 1956 naar ontwerp van W.J. Wijnhoven.

Kasteel De Borcht, ook Kasteel d'Erp genoemd (Baron van Erplaan 1) ligt op een omgracht terrein. Het in 1326 vermelde hof te Baarlo kwam in 1388 in bezit van Jacob van Montfort. Uit de eerste helft van de 14de eeuw dateert de onderbouw van de vierkante poorttoren, waarvan de bovenbouw in de

Baarlo, Kasteel De Borcht

Baarlo, Kasteel De Borcht, plattegrond

15de eeuw in mergel is uitgevoerd. In 1578 werd het kasteel verwoest. Bij de herbouw van het kasteel vanaf 1598 liet Sybert van Eyll de poorttoren dichtzetten en werd de toegang verlegd naar de nieuwe zuidvleugel, die via een brug verbinding kreeg met de nieuwe nederhof. De verwoeste 14de-eeuwse donjon aan de zuidoostzijde werd niet herbouwd. In opdracht van Johan Baptist Joseph de Bierens kreeg het kasteel kort na 1708 een opzet met vier vleugels rond een binnenhof. In 1762 werd baron H. d'Erp eigenaar. Het kasteel bleef in bezit van zijn familie tot 1962 en is in 1972-'74 gerestaureerd.

De rond 1600 aangelegde nederhof (Baron van Erplaan 3-7) bestaat uit drie vleugels om een binnenplaats met in de zuidvleugel een 17de-eeuws poortpaviljoen. Het complex is in de 19de eeuw grotendeels vernieuwd. De formele tuinaanleg van het kasteelpark dateert uit circa 1750. Het noordelijke deel heeft men rond 1830 omgevormd in landschapsstijl.

Huis De Raay (Napoleonsbaan Zuid 26) is een fors gepleisterd pand met vier frontonachtige topgevels. De geschiedenis van De Raay gaat terug tot de 13de eeuw, maar het oudste - bijna vierkante - deel van het huidige gebouw dateert uit de 16de eeuw. In 1644 (d) werd dit bouwdeel uitgebreid tot een rechthoekig woonhuis en in de 18de eeuw kwam aan de voorzijde een tweede beuk tot stand. Kort na 1850 liet F.J. de Bossart Letembroeck het geheel verhogen in vroege chaletstijl. Van 1937 tot circa 1995 was het een missieklooster van de Aanbiddingszusters van de H. Familie. De in de kern 19de-eeuwse kasteelboerderij (Napoleonsbaan Zuid 30) is in 1924 verbouwd naar plannen van A. Holten.

Huis De Berkt (De Berckt 1) is een U-vormig complex op een omgracht terrein. Ter plaatse van het oude - en mogelijk oorspronkelijk afzonderlijk omgrachte - kasteel liet baron J. Scherpenzeel-Heusch

[p. 72]

Baarlo, Watermolen en wasplaats

in 1838-'40 een nieuwe neoclassicistische hoofdvleugel optrekken, waarbij een hoektorentje uit circa 1600 bewaard bleef. De smalle oostvleugel van het voorhof en de tweelaags zuidvleugel met ingangspoort dateren in opzet uit de eerste helft van de 18de eeuw. In 1902 werd het complex een missieklooster van de Franse karmelietessen en later van de paters van het Allerheiligst Sacrament. Het huis is in 1980 gerestaureerd.

Huis De Roffaert (De Roffart 5-7) is een fors tweelaags huis met aangebouwde boerderijvleugel om een binnenhof. Het hoofdhuis werd in 1629 gebouwd in opdracht van Godart van Kessel genaamd Roffart. Inwendig zijn de oude balklagen en een maniëristische schouw bewaard gebleven. De bedrijfsgebouwen dateren deels uit de 18de eeuw en deels van een herstel na brand in 1937.

Huis Schérès (Napoleonsbaan Zuid 12) is een tweelaags landhuis met aangebouwde toren. Het werd in 1766 gebouwd voor baron d'Olne, en kreeg zijn huidige vorm bij een verbouwing rond 1860.

Woonhuizen. Het voorm. brouwershuis Markt 21 werd rond 1700 gebouwd en in 1944 verwoest. Het huidige huis is een herbouw uit 1990. De Ingenhof (Vergelt 1) is een eenvoudig diep eenlaagspand met de jaartalankers ‘1786’. Vergelijkbaar van vorm, maar met ingangsomlijsting, is het later iets opgehoogde huis Grotestraat 1 (1818). Het uit 1870 daterende huis Grotestraat 36 heeft wenkbrauwen en een snijlicht in de vormen van de Willem II-gotiek. Zakelijk-expressionistisch van vorm zijn de in 1939 door P. van Soest ontworpen villa's Wilhelmina (Maasstraat 33) en Antonius (Maasstraat 35).

De watermolen ‘Kasteelmolen’ (bij Baron van Erplaan 1) is een onderslagmolen op de Kwistbeek. Deze vóór 1700 gebouwde korenmolen werd in 1850 omgebouwd tot oliemolen, in 1900 hersteld als korenmolen en in 1967-'77 gerestaureerd.

De wasplaats (bij Baron van Erplaan 1) heeft een rond 1870 gebouwd schilddak op bakstenen pijlers over een als wasplaats dienende bron, die bekend staat als ‘de Sprunk’ (spreng).

Wegkapellen. De St.-Antoniuskapel (bij Molenberg 14) is een gepleisterd zeszijdig gebouwtje, gesticht in 1740 door de St.-Urbanusschutterij. De St.-Annakapel (bij Hoogstraat 34) is een 18de-eeuwse driezijdig gesloten wegkapel met gezwenkte topgevel.