Monumenten in Nederland. Limburg

Baexem
(gemeente Heythuysen)

Dorp, dat voor het eerst in 1244 wordt vermeld en dat tot 1794 behoorde tot het vorstendom Thorn. In de 19de eeuw ontwikkelden zich twee kernen; een noordelijke bij de kerk en de spoorlijn Antwerpen-Roermond (1879) en een zuidelijke bij de weg Roermond-Weert (1844). Na de Tweede Wereldoorlog zijn beide kernen aan elkaar gegroeid.

Het klooster Mariabosch (Lindelaan 8) werd eind 19de eeuw gesticht door Duitse Jezuïeten en in 1918 overgenomen door de zusters Dienaressen van

Baexem, Windmolen Aurora

de H. Geest. Het complex werd in 1934 uitgebreid met een kapel en rond 1955 met een nieuwe vleugel.

De R.K. St.-Joannes de Doperkerk (Mgr. Kierkelsplein 19) is een driebeukige kerk met rond gesloten koor en een terzijde daarvan geplaatste toren. De kerk kwam in 1949-'50 tot stand naar plannen van A.J.N. Boosten. De gedrongen en ongelede toren heeft men in 1958 toegevoegd. De op enige afstand gelegen oude dorpskerk werd in 1944 verwoest.

Scholen. De R.K. lagere St.-Janschool (Dorpstraat 51) is rond 1921 gebouwd als een drieklassige school met aangebouwde onderwijzerswoning. De lagere school Dorpstraat 32 is een vierklassig schoolgebouw uit circa 1939.

Kasteel Baexem (Kasteelweg 7) is een - vroeger omgracht - witgeschilderd complex bestaande uit een hoofdvleugel met middenrisaliet voorzien van fronton en twee haakse zijvleugels om een voorhof. De naam ‘Baexem’ wordt in 1244 voor het eerst vermeld, maar het complex heeft zijn huidige vorm gekregen vanaf 1676. De zijvleugels zijn vermoedelijk 18de-eeuws, toen er ook andere verbouwingen plaats vonden. Ook de hekpijlers stammen uit de 18de eeuw.

Het huis De Brias (Rijksweg 6) is een wit geschilderd gebouw met pilasters, hardstenen vensteromlijstingen en een in een dakkapel eindigende middentravee. De jaartalankers vormen de datering ‘1717’. Inwendig bevindt zich een eenvoudige 16de-eeuwse schouw.

De windmolen ‘Aurora’ (Rijksweg 26a) is een halfgesloten standerdmolen

[p. 73]

uit de tweede helft van de 18de eeuw. Op de constructie staan inscripties uit 1807, 1813, 1825 en 1826. Deze korenmolen werd in 1845 van Haelen naar Baexem en in 1972 naar de huidige plaats overgebracht, waarbij de molen is gerestaureerd.

Het voorm. jezuïetenklooster Exaten (Exaeten 1) ligt aan de Haelense beek ten zuidoosten van Baexem. In 1872 kochten de jezuïeten van de Friedrichsburg in Münster het al in de 14de eeuw vermelde kasteel Exaten. Dit kasteel werd vermoedelijk in 1556 verbouwd en rond 1593 vergroot tot een rechthoekig volume met aan één zijde kleine vierkante hoektorens, waaraan een steen met de alliantiewapens van de families Van Pollart en Van Loon (1593) herinnert. Het jaartal 1714 op een van de windvanen duidt op een uitbreiding door Gerard Joseph van Pollart. De jezuïeten lieten het complex in 1875 fors uitbreiden tot een ‘Kultuurkampf’-klooster en in 1890 werden aan de oostzijde diverse vleugels in eenvoudige baksteenarchitectuur en een rijker versierde neoromaanse kerk met kapellenkrans toegevoegd. De franciscanen namen het complex in 1929 over, richtten het in tot missieschool en voegden in 1931 een nieuwe vleugel toe. Na 1945 kreeg het pand verschillende bestemmingen. Thans is hier een asielzoekerscentrum gevestigd.