Monumenten in Nederland. Drenthe

Valthe
(gemeente Borger-Odoorn)

Esdorp, ontstaan in de middeleeuwen, mogelijk als dochternederzetting van Odoorn. Het als Oud-Valthe bekend staande dorpsgedeelte zonder kerk wordt omringd door vijf essen en heeft een open structuur. Van de oorspronkelijk drie brinken is die op de hoek van de Hoofdstraat en de Schoolstraat vrij goed bewaard gebleven. Iets ten oosten van het dorp werd in 1905 aan de spoorlijn Emmen-Stadskanaal een station gebouwd. In de nabijheid daarvan vormde zich in de jaren dertig een bescheiden bebouwing, Nieuw-Valthe, na de Tweede Wereldoorlog aan de noordzijde uitgebreid.

De (Herv.) Bethelkerk (Hoofdstraat 57), nu S.O.W.-kerk, is een kleine zaalkerk uit circa 1930 met steunbeerachtige muurgeledingen en een dakruiter in expressionistische vormen.

Boerderijen. De forse hallenhuisboerderij Schaapskuilweg 2 stamt uit circa 1780. Deze heeft een langgerekt voorhuis met de ingang in de zijgevel met mezzaninovensters. Een kleinere variant is de boerderij Schoolstraat 20 met de jaartalankers ‘1750’. Vergelijkbaar maar uit de 19de eeuw zijn de boerderijen Odoornerweg 1 en

[p. 189]

Valthe, Boerderij Schoolstraat 20

Odoornerweg 2 (circa 1880). Hoofdstraat 10 is een gaaf voorbeeld van een moderne krimpenboerderij met zijlangsdeel (circa 1925).

Het voorm. station (Stationsstraat 1) is een eenlaagspand met een dwars geplaatst gedeelte en een houten aanbouw. Het werd naar ontwerp van Ed. Cuypers in 1904 gebouwd als haltegebouw voor de Noord-Ooster Lokaal Spoorwegmaatschappij (NOLS) aan de in 1905 geopende spoorlijn Emmen-Stadskanaal (opgeheven in 1963). Aan de spoorzijde bevindt zich een sectiel-tegeltableau met de stationsnaam, vervaardigd door J. Thooft en Labouchère.

Het trafohuisje (Schoolstraat ong.) is een blokvormig gebouwtje uit circa 1930, voorzien van expressionistische details en het opschrift ‘Valthe’.

Hunebedden. Ten westen van Valthe nabij de weg Valthe-Odoorn bevindt zich hunebed D34, dat bestaat uit tien draag- en drie dekstenen en enkele poortzijstenen. Het in 1869 gedeeltelijk vernielde hunebed is in 1952 onderzocht. Verder noordelijk ligt de Eppiesberg, een grote onderzochte grafheuvel uit het stenen tijdperk. Hier lag tot 1955 ook het hunebed D33. In het Valtherbos ten zuidwesten van Valthe staat hunebed D35, met tien draag- en twee dekstenen. Het hunebed is in 1952 gerestaureerd. Op de Oosteres ten zuidoosten van Valthe liggen hunebed D36 en D37, de ‘Valther Tweeling’. Hunebed D36 bestaat uit tien draag- en vier dekstenen. Ook is nog één van de beide poortzijstenen zichtbaar. Van het oorspronkelijk grotere hunebed D37 resteren twaalf draag- en drie dekstenen. Beide hunebedden zijn in 1952 gerestaureerd.