Nieuw-Buinen, Herv. kerk
van Nieuw-Buinen gaat het dorp over in het vanuit Drente gestichte en overwegend noord-zuid gerichte dorp Buinerveen. Het Zuiderdiep werd in 1905 tot Buinen verlengd. Na de Tweede Wereldoorlog zijn de kanalen gedempt en is bij het Dwarsdiep een uitbreidingswijk ontstaan.
De Herv. kerk (Kerklaan 1), nu S.O.W.-kerk, is een L-vormige kerk, gebouwd in 1853 als zaalkerk met neoclassicistische elementen en een opengewerkte geveltoren. De kerk is in 1904 uitgebreid met een dwars geplaatste aanbouw. Tot de inventaris behoort een door de gebroeders Van Oeckelen gebouwd orgel (1879).
Overige kerken. De Geref. kerk (Zuiderdiep 345) is een eenvoudige zaalkerk met spitsboogvensters, gebouwd in 1891. De Silo-kerk (Zuiderdiep 7) is een zaalkerk met dakruiter met in de windvaan de datering ‘1923’. De Baptistenkerk (Dwarsdiep 8) is een zaalkerk uit 1928, opgetrokken met expressionistische details naar plannen van S. van der Meij.
Woonhuizen. De uit circa 1880 daterende woonhuizen Zuiderdiep 243 en Zuiderdiep 309 hebben eclectische details. De rond 1910 gebouwde directeurswoning van de Coöperatieve Aardappelmeelfabriek Hollandia, Zuiderdiep 143, heeft jugendstil-details. Vergelijkbare details bezit het woonhuis Zuiderdiep 245. Uit circa 1920 dateren de sober vorm gegeven woon- en winkelpanden Dwarsdiep 16-17 en Zuiderdiep 389, die expressionistische details vertonen.
Boerderijen. De meest opvallende boerderij van het dorp is
Villa Flora (Zuiderdiep 140), bestaande uit een imposant, gepleisterd voorhuis in eclectische vormen en een achterliggende schuur. De in 1877-'79 in opdracht van glasfabrikant J.C.A. Thöne opgetrokken boerderij ontleent haar naam aan een gietijzeren beeld van Flora, godin van de lente. Bij een restauratie in 2000 is de oorspronkelijke daklijst met kantelen herbouwd. Een tweede opvallende boerderij is
Noorderdiep 115 uit circa 1890. Het woongedeelte heeft een rijke decoratie in oriëntalistische stijl. De meeste boerderijen aan de buitenzijde van de (gedempte) kanalen zijn grote ontginningsboerderijen van het krimpentype. De oudere voorbeelden zijn neoclassicistisch van vorm en hebben in het midden een omlijste ingangsdeur, zoals
Zuiderdiep 124 (circa 1885). Rond 1905 ontstond er een groep krimpenboerderijen met neorenaissancedetails, waarvan enkele de ingang aan de voorzijde hebben, zoals
Zuiderdiep
Nieuw-Buinen, Boerderij Noorderdiep 115
12 en
Zuiderdiep 16. Andere hebben de ingang in de (tweede) krimp, zoals
Zuiderdiep 48 en
Zuiderdiep 120. Uit dezelfde tijd zijn de boerderijen
Zuiderdiep 70, met een eclectisch karakter, en
Zuiderdiep 50, met jugendstil-elementen.
Zuiderdiep 152 (circa 1925) is een voorbeeld van een meer moderne krimpenboerderij.
Het trafohuisje (Zuiderdiep 205) is rond 1930 gebouwd en heeft een zadeldak met sierkorbelen op de hoeken.
Begraafplaatsen. De rond 1870 gestichte Alg. begraafplaats van Nieuw-Buinen (Kerklaan ong.) bevat opvallend veel rijke graftekens, waaronder: een postament met engel en vaas voor glasfabrikant J. Meursing († 1888), een door R.J. de Weijs gemaakte stèle met vaas voor A. Haikens († 1897), een door D. Kalk vervaardigde gebroken zuil voor H. Beulink († 1898), een postament met omfloerste obelisk voor A. Oostingh († 1905) en een omfloerste obelisk voor R. Oostingh († 1912), gemaakt door de gebroeders Kalk. Op de Alg. begraafplaats van Buinerveen (bij Zuiderdiep 309) bevindt zich onder meer een stèle voor A. Bentum († 1926) van de hand van R.J. de Weijs.
Auteursrechtelijk beschermd