Monumenten in Nederland. Drenthe

Gees
(gemeente Coevorden)

Esdorp, ontstaan in de middeleeuwen op de hoger gelegen zandgronden van het

Gees, Boerderij Dorpsstraat 61, schuur

Drents Plateau. Het wordt voor het eerst vermeld in de 13de eeuw. Gees ligt tussen het beekdal van de Geserstroom (westzijde) en de es (oostzijde). Aan de Oude Steeg bevindt zich een kleine rechthoekige brink met onregelmatig gegroepeerde boerderijen. Het dorp heeft geleidelijk een langgerekte structuur gekregen met eerst hoofdzakelijk bebouwing aan de oostzijde van de Dorpsstraat en vanaf circa 1880 ook aan de westzijde. Gees is een beschermd dorpsgezicht.

De Geref. kerk (Dorpsstraat 83) is een recht gesloten zaalkerk met spitsboogvensters, gebouwd in 1913. In 1936 heeft men aan de voorzijde een lager portaal toegevoegd. Aan de achterzijde is de kerk in 1981 uitgebreid. De pastorie (Dorpsstraat 81), een blokvormig eenlaagspand met bakstenen dakkapel, dateert uit circa 1900.

Boerderijen. In Gees staan diverse laat 18de- en vroeg 19de-eeuwse hallenhuisboerderijen met langsdeel en steile, met riet gedekte wolfeinden. De achterbaander is op de weg georiënteerd. Voorbeelden met een 18de-eeuws uiterlijk zijn de ingrijpend gerestaureerde boerderij Tilweg 2 en de boerderij Schaapveensweg 1 met onderschoer. Een vermoedelijk 18de-eeuwse kern heeft ook de schuur bij Dorpsstraat 61. Deze schuur met schaapskooi is opgetrokken in steen en hout en deels voorzien van een rietbekleding. De schuur heeft een halverwege hoger opgetrokken rieten schilddak. Twee vroeg-19de-eeuwse houten bijschuren hebben Dorpsstraat 63 en Dorpsstraat 67; de laatste met schaapskooi. Een mogelijk 18de-eeuwse kern bezit verder de hallenhuisboerderij Dorpsstraat 29, met dubbel woonhuis en onderschoer,

[p. 126]

Gees, Boerderij Holtweg 2

die zijn huidige vorm kreeg in de eerste helft van de 19de eeuw. Andere hallenhuisboerderijen met langsdeel uit die tijd zijn Tilweg 1, met aangebouwde houten bijschuur, Schaapveensweg 3, met vrijstaande houten bijschuur, Oude Steeg 32, met aangebouwde schuur voorzien van decoraties van geknoopt stro, en Oude Steeg 13, met onderschoer. De met onderschoer uitgevoerde boerderij Oude Steeg 16 deed dienst als armenhuis van de Herv. diakonie. Ingrijpend gerestaureerd is de boerderij Schaapveensweg 8-10, met links van het dubbele woongedeelte een langsdeel met onderschoer en rechts een dwarsdeel.

Hallenhuisboerderijen met langsdeel uit de tweede helft van de 19de eeuw zijn Dorpsstraat 56 (circa 1865) en Dorpsstraat 65, beide met aangebouwde houten schuur, en verder Oude Steeg 4, Oude Steeg 13, Oude Steeg 25; de laatste met een 20ste-eeuws voorhuis en een houten, mogelijk in de kern oudere deels met riet beklede bijschuur. De met onderschoer uitgevoerde boerderij Oude Steeg 9 heeft een dwars geplaatste houten bijschuur met decoraties van geknoopt stro. De jongere boerderijen in het dorp zijn met het woongedeelte op de weg georiënteerd, zoals de moderne krimpenboerderij Dorpsstraat 64 (circa 1910), met een baander in de voorgevel, en de in 1919 gebouwde hallenhuisboerderij Holtweg 2 met zijlangsdeel. Een dwarsdeel hebben Dorpsstraat 15 (circa 1910) en de evenwijdig aan de weg gelegen hallenhuisboerderij annex slijterij Dorpsstraat 70 (1909).

De voorm. onderwijzerswoning (Dorpsstraat 87) uit 1923 van de gesloopte Geref. lagere school is een eenlaags dwars huis met een tot topgevel verhoogd middenrisaliet.

De voorm. coöperatieve zuivelfabriek en korenmaalderij ‘Gemeenschappelijk Belang’ (Dorpsstraat 66) is eind 19de eeuw opgericht en bestaat in de huidige vorm voornamelijk uit traditioneel vorm gegeven blokvormige bouwdelen van na 1945.