Monumenten in Nederland. Drenthe

Dieverbrug
(gemeente Westerveld)

Wegdorp, ontstaan na de aanleg van de Drentsche Hoofdvaart (1767-'80) bij de brug op de kruising met de weg van Dwingeloo naar Diever. De bebouwing concentreerde zich aanvankelijk langs de Dwingelerdijk en de vaart en de parallel daaraan gelegen Rijksweg Assen-Meppel. Vanaf circa 1900 werd het dorp, ten westen van de vaart, langs de weg naar Diever uitgebouwd.

Woonhuizen. Het forse neoclassicistische huis Dwingelerdijk 4 dateert uit circa 1880 en heeft een jongere achteraanbouw. Aardige vroeg-20ste eeuwse eenlaags huizen zijn Dieverbrug 41 uit 1915, met hoger opgetrokken middenrisaliet en jugendstil-details, en het deels gepleisterde huis Rijksweg 56 (circa 1920), met een tot topgevel opgetrokken hoekrisaliet. Rond 1935 gebouwd zijn de eenlaagspanden Dieverbrug 25-27 en Dwingelerdijk 21; de laatste vertoont zakelijk-expressionistische invloeden.

Boerderijen. De met dwarsdeel uitgevoerde hallenhuisboerderij Rijksweg 36 dateert uit 1894. Juliana Bernhardweg 5 is een kleine hallenhuisboerderij met dwarsdeel uit circa 1900. De moderne boerderij Rijksweg 32 (circa 1930) heeft een L-vormige plattegrond en twee inrijdeuren.

Het voorm. tolhuisje (Dwingelerdijk 15), een deels onderkelderd pand met krimp, is gebouwd rond 1900.

Van het voorm. kalkovencomplex

Dieverbrug, Woonhuis Dieverbrug 41

[p. 99]

Dieverbrug, Kalkovens

(bij Rijksweg 26), gelegen aan de Drentsche Hoofdvaart, resteren twee bakstenen kalkovens en het ijzeren geraamte van de transporteur. De flesvormige, met ijzeren banden versterkte schachtovens zijn in 1925 gebouwd voor de N.V. Drentsche Bouwmaterialenhandel ‘Concordia’ en in 1993 gerestaureerd.

De voorm. brugwachterswoning bij de ‘Oldendieverbrug’ over de Drentsche Hoofdvaart (De Stouwe 1), gelegen ten zuidwesten van Dieverbrug, is een gepleisterd pand met krimp uit 1882.

Sluizen. In de Drentsche Hoofdvaart liggen verschillende schutsluizen uit 1892, uitgevoerd met houten sluisdeuren. Bij Dieverbrug bevindt zich de Dieversluis (bij Dieversluis 4), bij het noordelijker gelegen Geeuwenbrug de Haarsluis (Het Lot 8-9) en ten noorden van Geeuwenbrug de Veenesluis (Venesluis 19). Aan alle drie heeft men in 1925 een pompgebouw met elektrisch gemaal toegevoegd en rond 1950 een modern pompgebouw. Bij de Dieversluis staat een in 1903 gebouwde opzichterwoning (Dieversluis 2), voorzien van een fraai sierspant in chaletstijl-vormen. Op het sluiseiland van de Veenesluis staat een sluiswachterwoning (Venesluis 19) uit circa 1890.

Geeuwenbrug. Dit kanaaldorp ten noorden van Dieverbrug is ontstaan na de aanleg van de Drentsche Hoofdvaart (1767-'80) en de parallel daaraan gelegen Rijksweg Assen-Meppel. Na 1850 breidde het dorp zich in noordelijke richting uit langs de Vaart en langs de haaks daarop gelegen Tolweg. Aardige boerderijen zijn de met krimp uitgevoerde keuterij Venesluis 10 (circa 1890), de hallenhuisboerderijen Venesluis 20 (circa 1890), met blokvormig voorhuis, Venesluis 29 (circa 1915) en de krimpenboerderij Leggelerstraat 8 uit circa 1910. Aardige woonhuizen zijn Rijksweg 10 (circa 1900), gebouwd als brugwachterswoning met krimp en gepleisterde banden, en Tolweg 3 (circa 1930) met samengestelde plattegrond en kap. De voorm. openbare lagere school (Tolweg 1) is een rond 1925 gebouwde drieklassige gangschool.