Borger, Schaapskooi (1980)
de jaren zeventig zijn onder meer de Geref. kerk (circa 1900) en het postkantoor (1916) gesloopt en is naast de Herv. kerk een raadhuis opgetrokken (1994).
De Herv. kerk (Hoofdstraat 34), oorspronkelijk gewijd aan St. Willibrord, is een driezijdig gesloten zaalkerk voorzien van een forse toren van twee geledingen met tentdak. De vroeg-gotische toren stamt uit het begin van de 14de eeuw. Deze is op granieten zwerfstenen gefundeerd en in kloostermoppen opgetrokken. De tweede geleding heeft dubbele galmgaten in spitsboognissen. Het tentdak dateert van 1690. De toren is in 1840 naar plannen van A. Kommers hersteld. In de toren hangt een door de gebroeders Van Bergen gegoten klok (1949). In 1826 heeft men de middeleeuwse kerk vervangen door de huidige kerk, waarvan het muurwerk met rondboogvensters wordt geleed door lisenen. Het kerkgebouw is in 1976 gerestaureerd.
Tot de kerkinventaris behoren: een 17de-eeuwse zerk boven de grafkelder van de broers ds. J.A. Erkelenswijk († 1820) en mr. W.H. Erkelenswijk († 1820), een in 1833 met ijzer beslagen laat-17de-eeuws offerblok en een door H.E. Freytag gebouwd orgel (1855; gerestaureerd in 1979). De gebrandschilderde ramen dateren uit 1939, 1945 en 1956.
Op het kerkhof bevinden zich een ijzeren duivelsrooster en een replica (1990) van een obelisk op een postament, versierd met festoenen in late Lodewijk XVI-stijl, voor de onderwijzer A. Stevens († 1857).
Woonhuizen. De in 1862 gebouwde notabelenwoning Hoofdstraat 52 is een neoclassicistisch middenganghuis met breed, hoger opgaand middendeel. De rond 1895 gebouwde villa Hoofdstraat 19, eveneens een middenganghuis met hoger opgaand middendeel, heeft neorenaissance-elementen.
Momenteel is in de villa een architectenbureau gevestigd. Het woon- en winkelpand Esserstraat 2 (circa 1935) is ontworpen met zakelijk-expressionistische elementen.
De schaapskooi (bij Hunebedstraat 2) is mogelijk oorspronkelijk 18de-eeuws. Het houten gebouw heeft versieringen in de vorm van geknoopt stro en een overstekend rieten schilddak met een stronok en -toef.
Boerderijen. Uit de 19de eeuw dateren de hallenhuisboerderijen Hoofdstraat 8 en Hunebedstraat 9. De rond 1910 gebouwde boerderijen Koesteeg 1 en 12 vertonen neorenaissance-details.
De voorm. smederij (Hunebedstraat 14) werd rond 1895 gebouwd en bestaat uit een eenlaags woonhuis met bedrijfsdeel en een aangebouwde ouderwoning.
Begraafplaatsen. De
Isr. begraafplaats (bij Marslanderweg 4) is vermoedelijk in het begin van de 19de eeuw gesticht. Negen grafstenen, waaronder die voor M. Boekbinder († 1865) en voor J. Stern († 1886), liggen op een door middel van een hek afgescheiden ruimte. De
Alg. begraafplaats (Hoofdstraat 34), gesticht rond 1880,
Borger, Hunebed D27
heeft enkele vermeldenswaardige 19de-eeuwse en vroeg 20ste-eeuwse graftekens, waaronder een gietijzeren zerk voor F.A. Beins († 1866), een zerk met een afbeelding van een gebroken zuil voor G. Lubbers († 1886), gemaakt door G. Stuvel, en een grafsteen voor J. Nijboer († 1903), vervaardigd door J. Kalk & Zn.
Hunebedden. Aan de noordrand van Borger ligt hunebed D27, het grootste en - mede door het naastgelegen Nationaal Hunebed Informatiecentrum - drukst bezochte Drentse hunebed. Het bestaat uit zesentwintig draagen negen dekstenen en wordt ontsloten door twee paar poortzijstenen. In 1685 is het hunebed voor het eerst onderzocht. In 1937 en 1992 hebben restauraties plaatsgevonden. Ten oosten van Borger liggen de hunebedden D28 en D29, de ‘Borger Tweeling’. Hunebed D28 bestaat uit acht draag- en drie dekstenen. De oorspronkelijke poortzijstenen zijn niet zichtbaar. Uit onderzoek in 1927 en 1985 bleek, dat de (nu verdwenen) dekheuvel in één keer is opgeworpen en niet hoger heeft gereikt dan de bovenzijde van de zijstenen. Het zuidelijker gelegen hunebed D29 bestaat tegenwoordig uit acht draagstenen, twee dekstenen en twee poortzijstenen.
Westdorp. Dit esdorp ten zuidwesten van Borger ontstond in de vroege middeleeuwen als dochternederzetting van Borger. De hier in de 14de eeuw gebouwde
Auteursrechtelijk beschermd