Monumenten in Nederland. Drenthe

[p. 59]

Steden, dorpen, monumenten

Ruinerwold, interieur van de boerderij ‘Haakswold’ (1962)

[p. 60]

Aalden
(gemeente Coevorden)

Esdorp, ontstaan in de middeleeuwen op de hogere zandgronden van het Drents Plateau. Dit dorp zonder kerk heeft aan de zuidzijde een es en wordt door de Westerstroom van Zweeloo gescheiden. De oudste dorpskern wordt gevormd door de bebouwing rondom de grote driehoekige brink (Oud-Aalden). Vanaf het eind van de 19de eeuw groeide het dorp uit in noordoostelijke richting langs de Aelderstraat. Na de Tweede Wereldoorlog kwam aan de noordzijde hiervan een nieuwbouwwijk tot stand. Aalden is tegenwoordig een tweelingdorp met Zweeloo. Oud Aalden is een beschermd dorpsgezicht.

De Geref. kerk ‘De Drieklank’ (Kerkstraat 16), is een achtzijdige centraalbouw

Aalden, De brink van Oud-Aalden vanuit het zuiden

met tentdak, opgetrokken in 1954 naar ontwerp van H. Eldering ter vervanging van een voorganger uit 1901 aan de Aelderstraat.

Boerderijen. In de oude dorpskern staan diverse boerderijen van het type hallenhuisboerderij met langsdeel. Oud Aalden 19 heeft een deurkalf met het jaartal ‘1654’. Deze boerderij, die een onderschoer had, is in de tweede helft van de 19de eeuw gewijzigd. In de kern mogelijk 18de-eeuws is Oud Aalden 11. De deels in vakwerk met baksteenvulling uitgevoerde boerderij heeft een onderschoer en aangebouwde en vrijstaande bijschuren, die deels zijn bekleed met geknoopt stro. De in zijn huidige vorm uit de eerste helft van de 19de eeuw daterende boerderij Oud Aalden 8 heeft een oudere kern. De boerderij bezit een diepe onderschoer en een vrijstaande schuur. Uit de eerste helft van de 19de eeuw dateren verder Oud Aalden 6, Oud Aalden 22, met een houten bijschuur die deels in vakwerk met leemvulling is uitgevoerd, en de boerderijen met een vrijstaande bijschuur Oud Aalden 5, Oud Aalden 12 en Oud Aalden 13. Iets jongere voorbeelden zijn Aelderstraat 60 (circa 1870) en Oud Aalden 9 (circa 1880). De in 1896 gebouwde boerderij Aelderhooge (Aelderstraat 27) heeft een dwars geplaatst woonhuis met eclectische details.

Woonhuizen. Het rond 1915 gebouwde eenlaagspand Aelderstraat 19 heeft een hoger opgetrokken gevelgedeelte met erker en balkon. Zakelijk-expressionistische vormen vertoont het huis Aelderstraat 17 (circa 1925). De windmolen ‘Jantina Hellingmolen’ (Molenwijk 13) is een met riet gedekte achtkantige beltmolen met gemetselde voet. Deze korenmolen werd in 1891 gebouwd door L. Reinds ter vervanging van een afgebrande voorganger uit 1835. Bij een restauratie in 1952 is

[p. 61]

gebruik gemaakt van onderdelen van de poldermolen ‘De Bolderij’ uit Noordbroeksterhamrik (Gr.) De laatste restauratie is uitgevoerd in 1983.

Meppen. Dit esdorp zonder kerk ten zuidwesten van Aalden is ontstaan in de middeleeuwen op de hoger gelegen zandgronden van het Drents Plateau. Het dorp heeft twee essen aan de oostzijde en twee brinken aan de Mepperstraat (bij de Middendorpstraat en aan de Hovinghoek). Boerderijen. De hallenhuisboerderij Middendorpsstraat 2 heeft een langsdeel en onderschoer. Het voorhuis is uitgevoerd in vakwerk met baksteenvulling en kruiskozijnen. Op de bovendorpel van de deur staat het jaartal ‘1699’. Waarschijnlijk zijn ook in 1711 werkzaamheden uitgevoerd. De boerderij is in 1954 en in 1966 onder leiding van H. Nijenhuis en A.E. Ebbinge gerestaureerd. A. Bogtman vervaardigde in 1966 enkele gebrandschilderde bovenlichten. Voorbeelden van de 19de-eeuwse hallenhuisboerderijen met langsdeel zijn: Mepperstraat 18 (circa 1820; gewijzigd in 1864), met vrijstaande schuur, en Mepperstraat 22 (circa 1860) met dubbel voorhuis.

Wezup. Dit esdorp zonder kerk ten noorden van Aalden is ontstaan in de middeleeuwen op de hogere zandgronden van het Drents Plateau. Het dorp heeft een es aan de zuidzijde en een kleine brink aan het Westeinde. Boerderijen. Een mogelijk 18de-eeuwse kern bezit de hallenhuisboerderij Wezuperstraat 2. Het langgerekte voorhuis heeft een steil met riet gedekt wolfeind. Uit de 19de eeuw dateren de hallenhuisboerderijen Wezuperstraat 3 (circa 1830) en Westeinde 14, 16 en 18 (alle circa 1850). Boerderijen uit de 20ste-eeuw zijn: Wezuperstraat 12 (circa 1925), met dwarsdeel, en de moderne kop-rompboerderij Brugstraat 16 (circa 1930) met schuur met zijlangsdeel. Het trafohuisje (bij Wezuperstraat 12) is een blokvormig gebouwtje uit circa 1930 met expressionistische details.