de Doper, is een langgerekte eenbeukige kerk met vijfzijdig gesloten koor en een forse toren van drie geledingen met balustrade en een zeer hoge, ingesnoerde naaldspits. Tegen het 12de-eeuwse romaanse schip kwam in de 14de eeuw een gotisch koor tot stand. De gedeeltelijk tufstenen noordgevel bevat bouwsporen van oude vensteropeningen en een restant van een rondboogfries. De zuidgevel is in 1881 beklampt. De forse laat-gotische toren verrees in 1548-'49 onder leiding van Cornelis Claesz. en heeft een rijk geprofileerd ingangsportaal met boven de deur een groot spitsboogvenster. De in 1964 gerestaureerde toren bevat als oudste luidklok een door Geert van Wou en Johannes Schonenborch gegoten klok (1525). Tot de kerkinventaris behoren een door Agge Jans Monsma gesneden preekstoel (1699) en een door A.A. Hinsz. gebouwd orgel (1764) in een orgelkast van Gerard Stevens (1760) met twee vergulde orgelbeelden van Johannes George Hempel. De voorm. pastorie (Nieuwbuursterweg 1) is een eclectisch middenganghuis uit 1868.
De Geref. kerk (Wommelserweg 46) is een kleine recht gesloten zaalkerk uit 1903 met neogotische en neorenaissance-details. De pastorie (Wommelserweg 48) dateert uit dezelfde tijd.
De voorm. lagere school (Nieuwbuursterweg 2) is in 1830 gebouwd als een tweeklassige school met een zadeldak tussen topgevels.
Woonhuizen. Een mogelijk 18de-eeuwse oorsprong hebben de diepe huizen Voorstraat 10 en Voorstraat 12, beide met een tuitgevel. Voorstraat 20 heeft een 19de-eeuwse voorgevel met een brede geprofileerde kroonlijst en daarboven een dakkapel met pilasterversiering.
Boerderijen. De 19de-eeuwse kophals-rompboerderij Ny Herema (Franekerweg 15) staat op een deels omgracht terrein aan de rand van de dorpskom. De ten zuiden van Tzum gelegen kop-halsrompboerderij Teatlum (Wommelserweg 83) heeft in het voorhuis een lage kelder en opkamer uit circa 1700. Naast de boerderij staat een bakhuisje.
Poldermolens. Ten zuiden van Tzum staan twee houten spinnenkopmolens. De molen
Fatum (bij Wommelserweg 81) heeft een mogelijk 18de-eeuwse
Tzum, Gemaal en machinistenwoning
ondertoren met vijzel. De bovenbouw is in 1914 herbouwd na brand. De molen bemaalt de Fatumerpolder en is voor het laatst in 1989 gerestaureerd. Uit circa 1800 dateert de molen
Teatlum of ‘Duivendak’ (bij Tritzum 5) met achtkantige ondertoren, voorheen voorzien van een vijzel. Deze molen, die de polder Kramershoek (voormalige polder Duivendak) bemaalt, is in 1986 voor het laatst gerestaureerd.
Het gemaal en de bijbehorende machinistenwoning (Franekerweg 3 en 4), gelegen ten noordwesten van Tzum, zijn gebouwd in 1905. Dit bouwjaar staat vermeld op de ‘eerste steen’, gelegd door Draisma de Vries. De wit geschilderde gebouwen zijn uitgevoerd in sobere jugendstil met decoratieve banden en ontlastingsbogen in schoonmetselwerk.
Auteursrechtelijk beschermd