Tjerkgaast (Tsjerkgaast)
(gemeente Skarsterlân)
Wegdorp, ontstaan in de middeleeuwen op een hoger gelegen, langgerekte uitloper van de stuwwal van het Gaasterland. Bij de kerk is door verdichting van de lintbebouwing een kleine dorpskern ontstaan.
De Herv. kerk (Gaestdyk 37) is een driezijdig gesloten zaalkerk voorzien van een houten geveltoren met ingesnoerde spits. De kerk werd in 1703 gebouwd ter vervanging van een voorganger, waarvan delen in de westmuur (herbouwd in 1941) zijn behouden. In de geveltoren hangt een door Willem Wegewaert gegoten klok (1577). De kerk bevat een preekstoel met doophek (midden 17de eeuw) en een door Bakker & Timmenga met gebruik van oudere delen gebouwd orgel (1922).
Boerderijen. Voorbeelden van koprompboerderijen met onderkelderd voorhuis zijn: Gaestdijk 58 (1824), Gaestdyk 61 (eerste helft 19de eeuw) en de door J.R. Voetberg ontworpen Solkemastate (Gaestdijk 12; 1863). Vroeg-20ste-eeuwse stelpboerderijen zijn: Strjitwei 9 (1911) en Gaestdijk 18 (1927). Expressionistische vormen vertonen de stelpboerderij Bûten Mar (Strjitwei 17; circa 1925) en de koprompboerderij Gaestdijk 19 met een villa-achtig voorhuis (1937).
De voorm. uitspanning ‘Het Wapen van Friesland’ of ‘Spannenburg’ (Strjitwei 5) is een gepleisterd eenlaagspand, waarvan de op dorische kolommen uitgebouwde verhoogde middenpartij is uitgevoerd in neoclassicistische vormen. In het fronton is het provinciewapen aangebracht. De verdieping van de middenpartij wordt geleed door toskaanse pilasters. Het gebouw is rond 1845 opgetrokken met onderdelen van de in 1845 afgebroken, uit 1793 daterende Douma State in Langweer.
Het drinkwaterpompstation (Strjitwei 8) is in 1939-'40 gebouwd naar ontwerp van de firma Kol voor het Intercommunale Waterleiding Gebied Leeuwarden. Het complex bestaat uit een machinekamer, een filtergebouw en een machinistenwoning.
Auteursrechtelijk beschermd