Monumenten in Nederland. Fryslân

Friesland

Ternaard
(gemeente Dongeradeel)

Dorp, ontstaan in de late middeleeuwen bij de splitsing van de Ternaarder vaart in de Wierumer en Nesser Opvaart. Aan de oostzijde verrees in de 17de eeuw de Aylvastate (gesloopt in 1882). In de 19de eeuw ontwikkelde Ternaard zich tot hoofdplaats van Westdongeradeel. Na de Tweede Wereldoorlog is het dorp aan de zuidzijde uitgebreid.

De Herv. kerk (Tsjerkestrjitte 1) is een eenbeukige kerk met vijfzijdig gesloten koor en een half ingebouwde toren van drie geledingen met ingesnoerde naaldspits. De laat-gotische kerk kwam tussen 1540 en 1550 tot stand; de steunberen zijn in 1792 vernieuwd. De neoclassicistische toren en de westelijke vleugelmuren dateren van een verbouwing in 1871. De kerk is in 1922 gerestaureerd naar plannen van G.J. Veenstra. Het interieur wordt gedekt door een houten gewelf uit 1792. Tot de fraaie inventaris behoren een 17de-eeuwse

Ternaard, Herv. kerk

omgaande lambrisering en een midden-17de-eeuwse met ebbenhout ingelegde preekstoel met bijbehorend doophek en koperen doopboog. De rijk bewerkte driedubbele, overhuifde herenbank van de familie Aylva, met getordeerde en omrankte corintische zuilen, is eveneens met ebbenhout ingelegd en dateert uit circa 1660. De grote, rond 1660 door Arnold en Tobias Bader vervaardigde orgelkast bevat een door L. van Dam & Zn. gebouwd orgel (1864). De rugwerkkast wordt aan beide zijden geflankeerd door een orgelgalerij met ionische zuilen en velden met de wapens van de familie Aylva-Meckama, stichters van het orgel. Het snijwerk is toegeschreven aan Jacob Cornelisz Koning. Verder bevat de kerk een grote grafzerk in vroege renaissancevormen voor Ydt van Heerema († 1569) en Ernst van Aylva († 1627), in 1599 vervaardigd door Pieter Dirxsz.

De pastorie (Tsjerkestrjitte 4) is een blokvormig neoclassicistisch middenganghuis, gebouwd in 1868 naar plannen van J. Keuning.

Overige kerken. De Doopsgez. kerk (Stasjonswei 18) is een recht gesloten zaalkerk met een opengewerkte houten geveltoren, gebouwd in 1850 naar plannen van G.P. Keuning. De Geref. kerk (Nesserwei 6) is een recht gesloten zaalkerk met rationalistische details uit 1921.

Het voorm. raadhuis van Westdongeradeel

[p. 292]

West-Terschelling

(Tsjerkestrjitte 2) werd in 1865-'66 gebouwd met een souterrain en beletage. De omlijste ingang is bereikbaar via een bordestrap. De verdieping is in 1914 toegevoegd. Het raadhuis heeft in 1984 zijn functie verloren.

De voorm. openbare lagere school ‘It Boarterplak’ (Tsjerkestrjitte 10-12) is rond 1895 gebouwd als een gangschool met aan de uiteinden haakse lokalen.

In het woonhuis De Groedse 1 bevindt zich boven de ingang een grote, mogelijk 18de-eeuwse gevelsteen met een plattegrond en profiel van de stad Rijssel.

De boerderij ‘Oenema Sathe’ (Nesserweg 26) is een kop-hals-rompboerderij met lang en in het midden onderkelderd voorhuis. Het schuurgedeelte heeft een gevelsteen uit 1803. Ook de naastgelegen veeschuur zal vroeg-19de-eeuws zijn.

De voorm. herberg (De Groedse 3) is een fors pand uit circa 1865 met bakstenen wenkbrauwen boven de vensters. Het voorm. station (Stasjonswei 47) is een eenlaagspand met iets uitspringend deel, gebouwd in 1901-'02 als haltegebouw tweede klasse van de Noord-Friesche Locaalspoorwegmaatschappij aan de spoorlijn Leeuwarden-Dokkum-Metslawier (opgeheven in 1936).