Sint Nicolaasga, Villa Doniastate
gedekt door kruisribgewelven en een stergewelf (viering). De kerk bevat een houten grafleggingsreliëf (circa 1525), gesneden in de stijl van de Antwerpse school. Tot de inventaris behoren verder een Joseph- en een Mariabeeld (18de-eeuw), een door E. de Fernelmont gemaakt neogotisch hoofdaltaar (1897), een triomfkruis (1907) en een grote Lourdesgrot (1933) naar ontwerp van H. Huitema. De gebrandschilderde koorramen (1897) zijn vervaardigd door H. de Vos, de overige ramen door J.M. Ydema (tweede kwart van de 20ste eeuw). Tot de bij of na de restauratie ingebrachte inventaris behoren het door L. Ypma gebouwde orgel (1870) en het door atelier Brom vervaardigde bronzen doopvont (1933).
Woonhuizen. Burgemeester B. van Welderen baron Rengers liet in 1870-'71 het eclectische eenlaags huis Boschoord (Huisterheide 1) bouwen met souterrain en verhoogd middendeel met overdekt bordes. Bij een verbouwing in 1909 is onder meer een biljartkamer toegevoegd aan de rechterzijde. Voorbeelden van laat-19de-eeuwse dwarse eenlaagspanden zijn Lemmerweg 24 (circa 1880) en Kerkstraat 9 (1882), met portiek en dakkapel. Kerkstraat 11 is een blokvormig eenlaags huis uit 1906. De langgerekte villa Wilhelminaoord (S. Hepkemalaan 20) heeft een in imitatievakwerk uitgevoerde verdieping en vier uitgebouwde topgevels. Naar ontwerp van H.H. Kramer kwam deze villa in 1907 tot stand in opdracht van de freules Van Eysinga. De tuin in landschapsstijl is ontworpen door de freules en hun broer jhr. mr. W.C.G. van Eysinga. De voorm. tuinmanswoning (S. Hepkemalaan 22) uit circa 1910 is ook door H.H. Kramer ontworpen. Blijkens een gevelsteen is Kerkstraat 5-7, een deels gepleisterd eenlaags huis met topgevelgedeelten en late jugendstil-elementen, in 1908 gebouwd door H. Rijpkema. De gepleisterde villa Doniastate (De Rijlst 55-57) heeft een complexe plattegrond. De villa verrees rond 1910 voor H.L. Sixma baron van Heemstra, waarschijnlijk naar ontwerp van H.H. Kramer. Erbij horen een gepleisterd koetshuis en een eenlaags woonhuis uit 1938. Vroeg-20ste-eeuwse, deels gepleisterde eenlaagshuizen, opgetrokken circa 1910-'15 zijn S. Hepkemalaan 2 met wolfdak, Noed 9 met haakse uitbouw en het mogelijk door H.H. Kramer ontworpen huis De Rijlst 28. Het deels gepleisterde eenlaags hoekpand Stationsstraat 2 (circa 1920) is voorzien van een hoekportiek.
Boerderijen. De keuterij Lemmerweg 37-39 dateert uit de tweede helft van de 19de eeuw. Voorbeelden van stelpboerderijen zijn Westend 2 (1872) en Westend 13 (1872); de laatste met melkkelder en opkamer met bedstede. De boerderij S. Hepkemalaan 7 heeft een villa-achtig voorhuis met rieten kap uit 1934. Ten noorden van het dorp ligt de uit 1875 daterende kop-hals-rompboerderij Sypenstein (Breedijk 11) met onderkelderd voorhuis.
De voorm. stoeterij ‘De Oorsprong’ (Huisterheide 7-11) werd in 1885 gebouwd in opdracht van jhr. mr. C. van Eysinga. Het eenlaags gebouw heeft een middendeel met dakkapel en aan weerszijden een iets terugspringende vleugel.
Het voorm.
tramstation van de lijn
Sint Nicolaasga, Boerderij Westend 13
Joure-Lemmer (Stationsstraat 16) dateert uit circa 1895. Het tweelaags pand is uitgevoerd met speklagen van gele baksteen en met een overstekend zadeldak.
Het voorm. slachthuis (Noed 2) uit circa 1925 is een eenlaagspand met haaks topgevelgedeelte.
Idskenhuizen (Jiskenhuzen). Dit wegdorp ten westen van Sint-Nicolaasga is ontstaan in de middeleeuwen op hoger gelegen zandgronden. Interessante boerderijen zijn Lytse Buorren 18 (circa 1860), een keuterij met dwars geplaatst voorhuis, en Mastersein 11 (circa 1900), een boerderij met haaks geplaatst, onderkelderd woongedeelte. De Geref. kerk Bramerstraat 12 is een recht gesloten zaalkerk voorzien van een dakruiter met ingesnoerde spits. De rond 1890 gebouwde kerk is circa 1920 aan de voorzijde gewijzigd. De pastorie (Bramerstraat 14) is een deels gepleisterde villa met samengestelde kap uit circa 1910. Het voorm. kerkgebouw Masterein 12 is een zaalkerk met dakruiter, gebouwd in 1935 en nu in gebruik is als zeil- en surfschool.
Teroele. Klein vaartdorp ten westen van Sint-Nicolaasga. Op het omgrachte kerkhof (Troelstraweg 14) staat een wit geschilderde houten klokkenstoel met helmdak. Mogelijk stond hier al rond 1600 een klokkenstoel. De huidige stoel is een in 1974 vernieuwde versie van een mogelijk uit 1723 daterende constructie. Erin hangt een door Jan Burgerhuys gegoten klok (1614). De stelpboerderij Troelstrawei 31 (1929) vertoont expressionistische vormen.
Auteursrechtelijk beschermd
